మోనియా నుంచి గాంధీ వరకు

బాల్యంలో మహాత్మాగాంధీని ప్రేమగా 'మోనియా' అని పిలిచే వారు. ఆయన పోరుబందర్లో నివసించేవారు.

- కథ • హరివంశ్ సింగ్

బాల్యంలో మహాత్మాగాంధీని ప్రేమగా 'మోనియా' అని పిలిచే వారు. ఆయన పోరుబందర్లో నివసించేవారు. ఆ రోజుల్లో ఒకసారి వారి ఇంటి దగ్గర ఒక నాటక బృందం సత్య వాక్య పరిపాలకుడైన హరిశ్చంద్ర మహారాజు నాటకాన్ని ప్రదర్శిస్తే చూడడానికి గాంధీగారు వెళ్లారు.

నాటకంలో విశ్వామిత్ర అనే బ్రాహ్మణుడు హరిశ్చంద్ర మహారాజును దానంగా మొత్తం రాజ్యాన్ని అడుగుతాడు. ఇస్తానని రాజు వాగ్దానం చేస్తాడు. విశ్వామిత్రుడు తాను బ్రాహ్మణుడిని కాబట్టి కొన్ని బంగారు నాణాలు ఇవ్వమని అడుగుతాడు.

కానీ హరిశ్చంద్ర మహారాజు అప్పటికే విశ్వామిత్రునికి రాజ్యాన్ని దానం చేసాడు.కాబట్టి అతడు బంగారు నాణేలను శ్రమించి సంపాదించవలసి వచ్చింది. హరిశ్చంద్ర మహారాజు వాటిని సంపాదించడానికి కుటుంబం సహా తననూ అమ్ముకుంటాడు.చివరికి శ్మశానంలో శవాలను కాలుస్తూ కాటికాపరిగా పని చేస్తాడు.

ఆయన భార్య మహారాణి తారామతి సైతం కొడుకు లోహితాస్యుడితో కలిసి పని చేస్తుంది.ఇలా చాలాకాలం వాళ్లు ఎన్నో కష్టాలు ఎదుర్కొంటారు.

ఒక రోజు విశ్వామిత్రుడు హరిశ్చంద్రున్ని మళ్లీ కలిసి “మహారాజా, మీరు దాన రూపంలో నాకు రాజ్యాన్ని ఇచ్చారు. కానీ ఇచ్చిన మాట వెనక్కి తీసుకుంటే నేను రాజ్యం మొత్తాన్ని మీకు తిరిగి ఇస్తాను. మీ కష్టాలన్నీ తీరిపోతాయి. కేవలం మీరు చెబితే చాలు” అని అడుగుతాడు.

హరిశ్చంద్ర మహారాజు మనసులో ఎన్నో ఆలోచనలు మెదలుతాయి.

"లేదు మునివర్యా, నేను ఇచ్చిన మాట వెనక్కి తీసుకోలేను. నా జీవితం సత్యానికి అంకితమై ఉంది. చివరికి చావులోనైనా” అని బదులిస్తాడు.

సత్య పరీక్షలో హరిశ్చంద్ర మహారాజు గెలిచాడు.విశ్వామిత్రుడు తిరిగి అతనికి తన రాజ్యం ఇచ్చాడు.పిల్లవాడైన గాంధీజీ ఒక్కసారి కళ్లు మూసుకున్నాడు.