આદિવાસી અનામત: સવાલના કઠેડામાં

રાજ્યપાલ મહોદયાએ આ બિલને પ્રશ્નોના માંચડે લટકાવીને બતાવી દીધું કે તેમને પોતાના સમાજની દુર્દશા કરતા વધારે ભગવા ગેંગની એ વિચારધારાની ચિંતા હતી, જે અંતર્ગત આદિવાસીઓને પછાત અને નિર્ધન રાખવાના પયંત્ર દાયકાથી રચવામાં આવી રહ્યા છે

- ભારત ભૂષણ શ્રીવાસ્તવ

થવું એ જોઈતું હતું કે આદિવાસી હોવાથી છત્તીસગઢના રાજ્યપાલ અનુસુઈયા ઉઈકૈએ નવા બિલનું સ્વાગત કરતા ન માત્ર તેના પર હસ્તાક્ષર કર્યા હોત, પણ મુખ્યમંત્રી ભૂપેશ બધેલનો આભાર પણ વ્યક્ત કર્યો હોત, કારણ કે ભૂપેશ બધેલે આદિવાસી ન હોવા છતાં આદિવાસીઓના કલ્યાણ માટે પહેલ કરી, પરંતુ થયું તેનાથી વિપરીત.

રાજ્યપાલ મહોદયાએ આ બિલને પ્રશ્નોના માંચડે લટકાવીને બતાવી દીધું કે તેમને પોતાના સમાજની દુર્દશા કરતા વધારે ભગવા ગેંગની એ વિચારધારાની ચિંતા હતી, જે અંતર્ગત આદિવાસીઓને પછાત અને નિર્ધન રાખવાના પયંત્ર દાયકાથી રચવામાં આવી રહ્યા છે.

રાજનીતિમાં રસ ધરાવનાર અને કરનારને સારી રીતે યાદ હશે કે આ એ જ અનુસુઈયા ઉઈકે છે, જેમનું નામ રાષ્ટ્રપતિ પદ માટે દ્રૌપદી મુર્મુ પહેલા અને વધારે ચાલ્યું હતું, કારણ કે તેમની પાસે અનુભવ વધારે હતો અને તેઓ સારું એવું ભણેલાગણેલા પણ હતા.

પોતાનો અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછી મધ્ય પ્રદેશના છિંદવાડા જિલ્લાના આસિસ્ટંટ કરતાંકરતાં તામિયાની કોલેજમાં પ્રોફેસરની નોકરી સમાજસેવાના કામમાં ભાગ લેવા લાગ્યા હતા અને આદિવાસી હિત તેમાં પણ ખાસ મહિલાઓને સ્પર્શતા મુદ્દા જોરશોરથી ઉઠાવ્યા હતા.

આજથી લગભગ ૩૫ વર્ષ પહેલાં મધ્ય પ્રદેશની રાજનીતિમાં આદિવાસી પુરુષ ઘણા બધા હતા, પરંતુ આદિવાસી મહિલાઓની કમી હતી. તે સમયે છિંદવાડાના સાંસદ કમલનાથની નજર તેજતર્રાર બોયકટ વાળ રાખનાર અનુસુઈયા ઉઈકે પર પડી અને તેઓ તેમને સક્રિય રાજનીતિમાં લઈ આવ્યા. આદિવાસીએ પણ તેમને દિલથી સ્વીકારી લીધા અને વર્ષ ૧૯૮૫ માં દમુઆ વિધાનસભા સીટ પરથી તેમને વિજયી બનાવીને વિધાનસભામાં મોકલ્યા.

પાછળથી મુખ્યમંત્રી અર્જુનસિંહે તેમને પોતાના મંત્રીમંડળમાં સામેલ કરી લીધા. તે સમયમાં ખૂબ મજબૂત આદિવાસી નેતા જમુનાદેવા પછી અનુસુઈયા ઉઈકે બીજા મહિલા નેતા હતા, જેમની પાસેથી આદિવાસીઓએ ખૂબ આશા રાખી હતી.

પરંતુ તે આશા ત્યારે તૂટી ગઈ, જ્યારે અનુસુઈયા ઉઈકે કોંગ્રેસ છોડીને ભાજપામાં સામેલ થયા હતા અને તેમને આદિવાસીઓના હકનો રાગ આલાપવાનું બંધ કરી દીધું હતું. વર્ષ ૨૦૧૯ માં તેમને છત્તીસગઢના રાજ્યપાલ બનાવીને ભાજપાએ તેમને તેમની વફાદારીનું ઈનામ આપી દીધું હતું. રાષ્ટ્રપતિ પદની દોડમાં તેઓ માત્ર એટલા માટે પાછળ રહી ગયા હતા, કારણ કે તેમની પર ભૂતકાળમાં કોંગ્રેસી હોવાનો સ્ટેમ્પ લાગેલો હતો.