સમયના સતત પલટાતા રંગોની લીલા પિછાનવી અને તેને માણવી

હૈયે તો છું પણ હોઠેથી ભૂલાઈ ગયેલો માણસ છું. હું મારા ડાબે હાથે ક્યાંક મુકાઈ ગયેલો માણસ છું.

- વિદુર

માનવજાતનો ઇતિહાસ સમયના સતત પલટાતા રંગોની એક મોટી પોથી છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ સમયની આ રંગલીલા બરાબર જાણે છે અને એટલે તો તેમણે ભગવદ્ગીતામાં કહ્યું છે કે, સુખ-દુ:ખ, સફળતા-નિષ્ફળતા, લાભ-હાનિ, માન કે અપમાન એ બધી ક્ષણોમાં ‘સમત્વ' ધારણ કરો. આ બધી જ ક્ષણોને માણસના સંજોગ અને મિજાજ પ્રમાણે રંગ મળે છે. માણસની આંખ જ તેમાં એ રંગ જુએ છે, પણ આ બધી સમયની રંગલીલા છે અને તેમાં દૂધ જેવો રંગ જોઈને એકદમ હરખાઈ જવા જેવું નથી. સમયનો રંગ તો બદલાયા જ કરે છે. માણસ ઇચ્છે કે હું એક જ અમુક રંગ પકડી રાખું પણ તે શક્ય જ નથી. સુખમાં પડેલા માણસને થાય છે કે આ જ સાચો રંગ છે – ધીસ ઇઝ માય ટુ કલર! આ મારો સાચો રંગ! પણ માણસનો કોઈ સાચો રંગ હોય તો તે પોતાની અંદર હોઈ શકે છે. તે બહાર જે રંગ જુએ છે તે તો સમયનો રંગ છે. તેને કોઈ પકડી રાખી શક્યું નથી. સફેદ સુખનો રંગ જ નહીં, શોક-દુ:ખનો કાળો રંગ પણ માણસ પકડી રાખી શકતો નથી, એ કોશિશ પણ કરવી નહીં જોઈએ. પલટાતા રંગોની લીલા પિછાનવી અને તેને માણવી એ જ જીવન છે. ભગવાને તો કહ્યું છે કે, હું જ કાળ છું. એટલે સમયના પલટાતા રંગોમાં એની જ લીલાનાં દર્શન કરવાં એ જ એક માર્ગ છે.