દેહાંતદંડ આપો, પણ જરા નજાકતથી..

મોટા ભાગના દેશમાં અમાનુષી તત્ત્વોને ગંભીર અપરાધની સજા રૂપે મોત આપવાનો શિરસ્તો છે તો બીજી બાજુ માનવતાવાદીઓ મોતની સજા નાબૂદ થઈ જાય એ માટે કાર્યરત છે. આ બધા વચ્ચે હમણાં ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે અપરાધીને ઓછું દર્દ થાય એવા મોતે મારવાની ભલામણ કરી છે ત્યારે જોઈએ, દુનિયાભરમાં સજા-એ-મોત આપવાની કેવી ને કેટલી રીત છે.

- નિતુલ ગજ્જર (વડોદરા)

ભારતમાં છેક અંગ્રેજોના વખતથી મોતની સજા રૂપે ફાંસી આપવાનો રિવાજ છે. એને કારણે દેશના અમુક વિસ્તાર સાથે આજે પણ ફાંસી શબ્દ સંકળાયેલો છે, જેમ કે ફાંસી ઘર. દિલ્હી ઉપરાંત અમૃતસર અને ઝારખંડના હઝારીબાગ સહિતનાં શહેરોમાં અંગ્રેજોના સમય દરમિયાન સ્વાતંત્ર્યસેનાનીઓને જ્યાં ફાંસીના માંચડે લટકાવવામાં આવતા એવી જગ્યા આજેય ફાંસી ઘર તરીકે ઓળખાય છે. મુંબઈમાં વળી આઝાદ મેદાન નજીકનું ધોબી તળાવ ફાંસી તળાવ તરીકે પણ જાણીતું થયું હતું, કારણ કે એ તળાવ પાસે કેટલાક સેનાનીઓને જાહેરમાં ફાંસી આપવામાં આવી હતી.

એમ તો છેક મહાભારતમાં પણ અધર્મીઓનો વધ કરવાને જ સાચો ધર્મ ૪ દર્શાવવામાં આવ્યો છે. આપણે ત્યાં ગુનેગારને ફાંસીના માંચડે લટકાવીને મારવામાં આવે છે, જેમાં અપરાધીએ બહુ પીડા સહન કરવી પડે છે એવી માનવઅધિકારવાદી કર્મશીલોની વાત સ્વીકારી તાજેતરમાં સુપ્રીમ કોર્ટે મૃત્યુદંડના અપરાધીને બને એટલું ઓછું દર્દનાક મોત મળે એવી રીત નક્કી કરવાની ભલામણ કરી. હવે અપરાધીને ઓછું પીડાદાયક મોત મળે એવી રીત શોધવા સરકાર એક કમિટી રચશે.

યુરોપના અમુક દેશ અને અમેરિકાનાં કેટલાંક રાજ્યોને બાદ કરતાં દુનિયાના લગભગ દરેક દેશમાં મૃત્યુદંડનો કાયદો છે. ક્યાંક બળાત્કાર કરનારને મૃત્યુદંડ આપવામાં આવે છે તો ક્યાંક ખૂન કરનારને. અલગ અલગ દેશમાં મૃત્યુદંડ આપવાની રીત પણ અલગ અલગ છે. ક્યાંક વેરની વસૂલાતના કાયદા ઉદાહરણરૂપ બને એવા પાશવી છે તો ક્યાંક માનવઅધિકારને ધ્યાનમાં રાખી બને એટલી આસાનીથી મોત આપવામાં આવે છે. અરબ દેશમાં ગુનેગારને જાહેરમાં ગોળીએ દેવાની પ્રથા છે તો ચીનમાં અપરાધીનાં ગળાં ચીરી નાખવામાં આવે છે. આપણે ત્યાં હવે એકદમ અપવાદરૂપ કિસ્સા (રેરેસ્ટ ઑફ રેર કેસ)માં જ ફાંસી આપવામાં આવે છે. એમાં પણ અદાલતે ફાંસીની સજા ઘોષિત કર્યા પછી પણ અપરાધી રાષ્ટ્રપ્રમુખ સમક્ષ દયાની અરજી દ્વારા એની ફાંસી રદ કરાવી શકે એવી જોગવાઈ છે. અફઝલ ગુરુ, અજમલ કાસબ અને યાકુબ મેમણ જેવા આતંકી ઠેરવાયેલા ગુનેગારને ફાંસી ન મળે એ માટે છેક છેલ્લી ઘડી સુધી ન્યાયતંત્રને વ્યસ્ત રાખવામાં આવ્યું હતું.