કોણ છે આ પસમાંદા મુસ્લિમ?

લોકસભા ચૂંટણી નજીક આવી રહી છે અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દેશમાં સમાન નાગરી ધારો અમલમાં મૂકવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી છે ત્યારે મુસ્લિમ સમાજના તદ્દન પછાત અને તરછોડાયેલા વર્ગને ભાજપ પોતાની તરફેણમાં લેવા કમર કસી રહ્યો છે. પસમાંદા મુસલમાનોનું મહત્ત્વ અચાનક વધી જવાનાં કારણ જાણી લો..

- બિમલ મહેશ્વરી

લોકસભાની ચૂંટણીનાં પડઘમ અત્યારથી જ વાગવા માંડ્યાં છે. જો કે ૨૦૨૪માં નવી લોકસભા ચૂંટાય એ પહેલાં રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ અને તેલંગણ સહિતનાં રાજ્યોમાં વિધાનસભા માટે મતદાન યોજાશે તો યુનિફૉર્મ સિવિલ કોડ અથવા સમાન નાગરી ધારો પણ ગાજી રહ્યો છે. કેન્દ્ર સરકારને ચૂંટણીમાં મત અને સમાન નાગરી ધારા માટે બધી કોમનો ટેકો જોઈએ છે. મુસ્લિમોના સમર્થન વગર સમાન નાગરી ધારો લાવવાનું લગભગ અશક્ય છે એટલે જ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મુસ્લિમ કોમમાં પછાત અને દલિત ગણાતા પસમાંદા મુસ્લિમોને રીઝવવાનું શરૂ કર્યું છે. મુસ્લિમ સમાજનો આ વર્ગ માની જાય તો ભાજપ એક કાંકરે બે પક્ષી મારી શકેઃ ચૂંટણી જીતી શકાય અને સમાન નાગરી ધારો લાવવાનું સરળ બને.

સામાન્ય માન્યતા એવી છે કે મુસ્લિમોમાં વર્ગભેદ કે વર્ણભેદ નથી. મોટા ભાગના લોકો માટે મુસ્લિમો એટલે સુન્ની અથવા શિયા એમ બે જ ફાંટા (આ જુદી જુદી ઓળખ પણ મોહમ્મદ પયગંબરના વારસ કોણ બને એ મુદ્દે થયેલા વિખવાદને કારણે હતી). અલબત્ત, આર્થિક અસમાનતા, વારસાગત કામકાજ અને સામાજિક મોભાને કારણે મુસ્લિમોમાં પણ અનેક ફીરકા છે, જેને ત્રણ મુખ્ય પ્રકારમાં વહેંચી શકાયઃ અશરફ, અજલફ અને અરઝલ.

આ ત્રણમાં અશરફ એટલે મુસ્લિમોનો એકદમ ઉચ્ચભ્રૂ વર્ગ. આ મુસ્લિમો મોટે ભાગે શ્રીમંત અને શિક્ષિત છે. સામાજિક-રાજકીય રીતે પણ પ્રગતિશીલ છે. એમાં સૈયદ, શેખ, પઠાણ, મુગલ, મિર્ઝા, રિઝવી, ખાન, વગેરે વર્ગ આવે. મોટા ભાગના રાજનેતા અને ઉચ્ચ હોદ્દા પર બિરાજતા મુસ્લિમો અશરફ વર્ગના છે.

નિશાન આવતી ચૂંટણીઃ ઉત્તર પ્રદેશમાં ભાજપે પસમાંદા મુસ્લિમોનાં ‘સ્નેહ સંમેલન’ યોજવા માંડ્યાં છે.

મુસ્લિમ સમાજવ્યવસ્થામાં એ પછી આવે અજલફ અને અરઝલ. આ બન્ને વર્ગ બધી રીતે તરછોડાયેલા છે. એક પછાત અને બીજો દલિત મુસ્લિમોનો વર્ગ છે. પાછળથી ઈસ્લામ ધર્મમાં વટલાયેલા લોકો આ વર્ગમાં આવે, જેમને પસમાંદા મુસ્લિમ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.