ઈરાન, હિજાબવિવાદ અને ભભૂકતી હિંસા સાવધાન! તેલનો સોદાગર ભડકે બળે છે..

બાવીસ વર્ષની મ્હાસા અમીનીના કસ્ટડીમાં મૃત્યુ પછી ઈરાનમાં ફાટી નીકળેલો વિરોધ અને હિંસા ખરેખર તો છેલ્લાં ઘણાં વરસોના ભારેલા અગ્નિને કારણે થયેલો ભડકો છે. ઈસ્લામિક ક્રાંતિ પછીના ચાર દાયકામાં ઈરાનની સામાન્ય જનતાની જિંદગી શીર્ષાસન કરી ચૂકી છે. એક સમયે આધુનિક ગણાતું ઈરાન અચાનક સદીઓ પાછળ ફેંકાઈ ગયું છે. હવે પ્રજાએ ઘડિયાળના કાંટા ઊલટાવવાની શરૂઆત કરી છે.

- ઉમંગ વોરા

તાનાશાહ, તારું મૃત્યુ આવ્યું છે..

સ્ત્રી, જીવન, સ્વતંત્રતા..

આવાં સૂત્રો સાથે છેલ્લાં બે અઠવાડિયાંથી ઈરાન ગુંજી રહ્યું છે. રાજધાની તહેરાન સહિત ઈરાનનાં પચાસેક શહેરોમાં પ્રદર્શનકારીઓનાં ટોળાં કટ્ટરપંથી ઈસ્લામિક સત્તા, ક્રૂર પોલીસ કાર્યવાહી અને અત્યાચાર સામે આંદોલન પર ઊતર્યાં છે. દિવસે ને દિવસે હિંસક બની રહેલાં આ વિરોધ પ્રદર્શનોની શરૂઆત બાવીસ વર્ષી મ્હાસા અમીનીના કસ્ટોડિયલ ડેથ પછી થઈ, જેની ઈરાનની મોરાલિટી પોલીસે હિજાબમાંથી વાળ દેખાતા હોવાને કારણે ધરપકડ કરી હતી અને પછી કસ્ટડીમાં અત્યાચારથી એનું મોત થયું હતું. મ્હાસાની દફનક્રિયા વખતે એના પરિવારે મુલ્લાઓને આવવા ન દઈને જડ ઈસ્લામિક રૂઢિઓનો ખુલ્લેઆમ વિરોધ કર્યો.

અમીનીના મોત પછી આ પ્રદર્શનો મોળાં પડવાને બદલે ઉગ્ર બનતાં ગયાં. અન્ય એક પ્રદર્શનકારી યુવતીએ હિજાબના વિરોધમાં પોતાના વાળ કાપ્યા તો પોલીસે એને વીંધી નાખી. હવે તહેરાનમાં યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓ રસ્તે ઊતર્યા છે. સત્તાવાર આંકડા ૧૪ લોકો અને ૧૯ પોલીસનાં મોતના છે, પણ મોતનો બિનસત્તાવાર આંક ૪૦થી ૯૦નો કહેવાય છે. ૧૫૦૦ લોકોની ધરપકડ થઈ છે.

આ ધમાચકડી વચ્ચે સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની બેઠક માટે અમેરિકા ગયેલા ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રઈસીનો ત્યાંની એક ટીવીચૅનલ પર ઈન્ટરવ્યૂ ગોઠવાયો હતો. યોગાનુયોગ એ મુલાકાત મૂળ ઈરાનની જ પત્રકાર ક્રિસ્ટિન લેવાની હતી, પણ રઈસી સામે ક્રિસ્ટિને હિજાબ પહેરવાની ના પાડી દેતાં રાષ્ટ્રપતિશ્રી ઈન્ટરવ્યૂ આપવા જ ન આવ્યા!

છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં ઈરાનમાં આ ત્રીજું વ્યાપક હિંસક વિરોધ પ્રદર્શન છે. અભ્યાસુઓના મતે ઈરાનની આજની આગનાં બળતાં તણખલાં તો છેક ૧૯૭૯ની ક્રાંતિથી મળી રહે છે.

આજે ગલીએ ગલીએ મહિલાઓને સરખાં કપડાં પહેરવાના પાઠ શીખવતા ઈરાનમાં ૧૯૬૦-૭૦ના દાયકામાં મહિલાઓ બિકિનીમાં દરિયાકિનારે ટહેલતી, મિની સ્કર્ટ પહેરીને જાહેરમાં હરતી-ફરતી, મન પડે એવા ડ્રેસ પહેરી યુનિવર્સિટીમાં ભણતી, નોકરી કરતી હતી. અરે, ઈરાનનાં મહારાણી સુદ્ધાં પશ્ચિમી પહેરવેશમાં ટિપટોપ રહેતાં.

પશ્ચિમી પ્રભાવ કેવી રીતે આવ્યો?