પ્રકૃતિની મરણચીસ સંભળાય નહીં ત્યારે..

વિકાસના નામે આપણે આડેધડ મકાન અને રસ્તા બાંધીએ છીએ, પણ જમીન પરનું ભારણ વધી રહ્યું હોવાની હકીકત જાણીજોઈને વિસારે પાડી દઈએ છીએ. પરિણામ એ આવ્યું છે કે આપણા પગ નીચેથી જમીન સરકી રહી છે.

- હીરેન મહેતા

ક્યારેક મુંબઈ તો ક્યારેક મદ્રાસ, ક્યારેક કેદારનાથ તો કોઈક વરસ કુલુ-મનાલી. વર્ષે-દર વર્ષે સ્થળ બદલાય છે, સ્થિતિ એની એ જ જોવા મળે છે. આભ ફાટે ત્યાં થીગડું ન દેવાય એ બરાબર, પરંતુ આપણે ત્યાં તો ઘણી વખત એક વાદળ વરસી પડે તોય બધું પાણી પાણી થઈ જાય એવી હાલત છે.

છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી ક્લાઈમેટ ચેન્જ અને ગ્લોબલ વૉર્મિંગ જેવા શબ્દ લગભગ દરેક ઋતુમાં આપણા કાને પડે છે. ભરશિયાળાના દિવસમાં પરસેવે નિતારી દે એવી ગરમી પડે અને ઉનાળામાં ક્યારેક ઠંડીનો ચમકારો આવી જાય. મહિના-મહિના સુધી વરસાદ પડ્યા પછી પણ ધરતીનો બફારો ચાલુ રહે.. આ બધું લાંબા સમય સુધી માનવજાતે કુદરત સાથે કરેલાં ચેડાંનું પરિણામ છે. સમગ્ર વાતાવરણને કે કુદરતી ઋતુચક્રને આ નુકસાન આપણે એટલે કે માત્ર ભારતીયોએ નથી કર્યું, પરંતુ સૂકા ભેગું લીલું બળે એમ પરિણામ ભોગવવાનું આપણે ભાગે પણ આવ્યું છે.

પરિવર્તન એ કુદરતનો ક્રમ છે એટલે માનવજાતે સતત કંઈક નવું કરતાં રહેવું પડે છે. એ કારણે પર્યાવરણને થયેલું અને હજી થઈ રહેલું નુકસાન એકાએક અટકાવી શકાય એમ નથી, અન્યથા માનવજાતનો વિકાસ સ્થગિત થઈ જાય. એનો ઉપાય એ છે કે વિકાસના રસ્તે આગળ વધવામાં જે કંઈ ખોટું થયું હોય એમાંથી બોધ લઈ એ ભૂલ સુધારવાનો આપણે પ્રયાસ કરીએ. જો કે ત્યાં જ આપણે ઊણા ઊતરીએ છીએ.

હિમાચલ અને ઉત્તરાખંડમાં વિનાશ વેર્યા બાદ બિચાસ, સતલજ અને યમુના નદીનાં પાણી પંજાબ, હરિયાણા અને દિલ્હીમાં ફરી વળ્યાં.