પ્રકૃતિ, તને અમારું પ્રોમિસ છે કે...

દેશનાં ટોચનાં ૧૦૦ શહેરોમાંથી ૬૩ શહેરોની હવા શ્વાસમાં ઉતારવાલાયક રહી નથી. પાણીના ઘણા સ્રોત પણ પ્રદૂષિત થઈ ગયા છે. હવે અટકવાની વેળા છે. સવારે ભટકી ગયેલા આપણે હવે સુધરી જવાનો સમય આવી ગયો છે.

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નચર,

દુકાળ, પૂર, ભૂકંપ, ભૂસ્ખલન, ચક્રવાત, વાવાઝોડું, હિમપ્રપાત, જ્વાળામુખી વિસ્ફોટ... આ બધું છેલ્લાં થોડાં વર્ષોમાં બહુ જોયું છે. એમાં મૃત્યુ પામતા લોકો આંકડા બનીને રહી ગયા, ગ્લોબલ વૉર્મિંગ શબ્દ વારંવાર અમારા કાને અથડાય છે, પણ છતાં અમારી સંવેદન ધિરતા દૂર થતી નથી. ઈન્દિરા ગાંધીએ કટોકટી લાદી ત્યારે લોકસભામાં પુરુષોત્તમ માવલંકરે એનો વિરોધ કરતાં કહ્યું હતું કે ભગવાન, એમને માફ કર, એ શું કરી રહ્યાં છે એ એમને ખબર છે! પ્રકૃતિને અમે એટલી હદે નુકસાન કરી નાખ્યું છે કે અમને કોઈ કહે તોય માફી મળી શકે એવી સ્થિતિ નથી.

અમે પ્રકૃતિથી દૂર થઈ ગયા છીએ. ફાર્મ વેચીને ફાર્મ હાઉસ બનાવતા થયા છીએ. અમે સિમેન્ટ કૉન્ક્રીટનાં જંગલો બનાવ્યા બાદ શુદ્ધ હવા શ્વસવા માટે જંગલમાં કે હિલસ્ટેશને જઈએ છીએ, પરંતુ હવે ત્યાંય અમે એટલી ભીડ કરીએ છીએ કે પ્રકૃતિને શ્વાસ લેવાનું દુષ્કર બન્યું છે. અમે વડલાની ડાળીએ હીંચકા ખાવાનું પણ ભૂલી ગયા છીએ, એનું કારણ આપતાં આપણા કવિ મનોજ ખંડેરિયાએ લખ્યું છે કે લાલઘૂમ તાપમાં મ્હોરતો, મસ્તીનો તોર તે ક્યાં ગયો કોઈ કહેતું નથી... આ નગરની વચોવચ હતો એક ગુલમ્હોર તે ક્યાં ગયો કોઈ કહેતું નથી.

કાંઈ કહેવા જેવું અમે ક્યાં કંઈ બાકી રાખ્યું છે? ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ એપીજે અબ્દુલ કલામે કહેલું કે આ દેશની મુખ્ય ત્રણ સમસ્યા છેઃ એક ચારિત્ર્યની કટોકટી, બીજી સમસ્યા ભ્રષ્ટાચાર અને ત્રીજી સમસ્યા એ પ્રદૂષિત પર્યાવરણ. આ ત્રીજી સમસ્યા હવે અમને એવી પીડી રહી છે કે ના પૂછો વાત, કારણ કે આ વિશ્વમાં દર વર્ષે માત્ર હવાના પ્રદૂષણને કારણે ૭૦ લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે. ભારતની વાત કરીએ તો દેશનાં ટોચનાં ૧૦૦ શહેરોમાંથી ૬૩ શહેરોની હવા શ્વસવા એટલે કે શ્વાસમાં ઉતારવાલાયક રહી નથી. જે પાણી છે એમાંનું ૭૦ ટકા પાણી પીવાલાયક નથી. કૃષિઆવકમાં નવ ટકાનો અને કૃષિ ઉત્પાદકતામાં ૧૬ ટકાનો ઘટાડો થયો છે. પાણી આધારિત રોગો છે એમાં વર્ષે ૪૦,૦૦૦ લોકો મૃત્યુ પામે છે. પ્લાસ્ટિકનો અમે એટલો બધો ઉપયોગ કરીએ છીએ કે પશુઓનાં પેટમાં અને દરિયાના પેટાળમાં સુદ્ધાં પ્લાસ્ટિક મળી રહ્યું છે.