મોનસૂન-પકોડાંની જુગલબંધી તુલસી ઈસ સંસાર મેં...ભાતભાતનાં ભજિયાં

દેશભરમાં ચોમાસું ધીરે ધીરે જામી રહ્યું છે ત્યારે કંદ-કાંદા-બટેટા-મરચાં, વગેરે વગેરેનાં ભજિયાં છત્રી-રેઈનકોટ જેટલાં જ અનિવાર્ય બની રહ્યાં છે. શું કારણ છે વરસતા વરસાદમાં ભજિયાં ખાવાની અદમ્ય ઈચ્છા થવાનું? ગુજરાત, મુંબઈથી લઈને દેશના વિવિધ પ્રાંતમાં મળતાં વિધવિધ ભજિયાં વિશે તમે શું ને કેટલું જાણો છો? બારીની બહાર વરસી રહેલો વરસાદ તથા મનપસંદ વરાઈટીનાં ભજિયાં માણતાં માણતાં કરીએ તૃપ્તિ આ જિજ્ઞાસાની.

- કેતન મિસ્ત્રી (મુંબઈ) । હેતલ રાવ (અમદાવાદ) । દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)

આપણે ત્યાં જાતજાતના ને ભાતભાતના વિષયો પર કવિતા-ગીત-ગઝલો મળે છે, પણ ખાણી-પીણી પર કેમ નથી? અનિલ જોશીના અમર વર્ષાગીતની નાયિકા કહે છે કેઃ “પહેલા વરસાદનો છાંટો મુને વાગિયો હું પાટો બંધાવા હાલી રે…', પણ મસ્તમજાના વરસાદમાં ભજિયાંની લારીએ જતી નાયિકાની મનઃસ્થિતિ વિશે કેમ ગીત-કવિતા નથી?

ઝરમર વરસતા વરસાદમાં ગૅસ પાસે ઊભીને કડાઈમાંથી સ્વાદિષ્ટ ભજિયાંનો ઘાણવો કાઢતી ગૃહિણીના કમનીય કાંડાનું, એના કપાળ પર બાઝેલા પ્રસ્વેદના બિંદુનું વર્ણન કરતી રચના છે? હા, જ્યોતીન્દ્ર દવેએ બટાકા છોલતી પ્રિયાને કાવ્ય રચ્યું છે, તો અવિનાશ વ્યાસે અમે મુંબઈના રહેવાસી' ગીતમાં ભજિયાંનો ઉલ્લેખ કંઈ આ રીતે કર્યો છેઃ

રામા, આજે રવિવાર છે, નાટક જોવા જાશું, રાંધી નાખજે પૂરી-બટાટાં મોડાં આવી ખાશું

કાલનાં ભજિયાં તળજે વાસી, અમે મુંબઈના રહેવાસી, ઓ અમે મુંબઈના રહેવાસી.’

બ્લૅક ઍન્ડ વ્હાઈટ કાળની ફિલ્મ ‘કુંદન’નું ગીત છેઃ ‘આઓ હમારે હોટેલ મેં ઔર ચાય પીઓ જી ગરમ ગરમ બિફ્રૂટ ખાલો નરમ નરમ...' બિસ્કૂટ? ગરમ ગરમ ચાય સાથે વ્હાય નોટ ભજિયાં?

કાંદા, બટેટાં, ટમેટાં, કંદ ને વળી કુંભણિયા-ખળખળિયાં ને દાબડા... બ્રેડ પકોડાં હોય કે મીરચી વડાં... મૂળ કુળ ગમે તે હોય, અંતે તો ભજિયાં એટલે ભજિયાં. એની તોલે કંઈ ન આવે.

અને લીલી મકાઈનાં ભજિયાં, ભરેલાં મરચાંનાં ભજિયાં, મુંબઈનાં ભજિયાં-પાંઉ, કાંદાભજી, દિલ્હીનાં રામ લટ્ટુ, મિથિલા નગરીની આસપાસના વિસ્તારમાં મળતાં મિક્સ વેજિટેબલનાં બચકાં અથવા તારુઆ કે જયપુરનાં મીરચી વડાં, વગેરે વગેરે. ભજિયાંનું આપણી પાસે કલેક્શન છે એવું દુનિયામાં કોઈની પાસે નહીં હોય, બલકે જીભના જલસા આપણે ત્યાં છે એવા ક્યાંય નહીં હોય.

આ લખાય છે ત્યારે (આઠ જુલાઈએ) મુંબઈમાં મસ્તમજાનો વરસાદી માહોલ જામ્યો છે. મુંબઈગરાની તાસીર એવી છે કે ધોધમાર વરસતા વરસાદમાં બસ-ટ્રેન બંધ થઈ જશે તો ઘેર કેમ જઈશું એની ચિંતા કર્યા વગર એ ભજિયાં કે વડા–પાંઉની ફેમસ લારી પાસે ઊભો રહીને એક્સ્ટ્રા ચટણી કે એક્સ્ટ્રા મરચાં આપવાની આજીજી કરતો નજરે ચડશે.

ચોમાસામાં સૌથી પ્રિય ભજિયાં એટલે કાંદાનાં, તો ગુજરાતની બીજી સ્પેશિયાલિટી છે કારેલાંનાં ભજિયાં, કુંભણિયા તથા ખળખળિયાં.