પ્રકાશનું પ્રદૂષણઃ આ વળી કઈ બલા છે?

હજી થોડાં વર્ષ અગાઉ ચોખ્ખું આકાશ આપણાં નસીબમાં હતું. લોકો તારલા જોવાની પ્રવૃત્તિ કરતા. હવે ઊંચી ઊંચી ઈમારતો વચ્ચે બારીમાંથી ક્યાંક ડોકાઈ જતો આકાશનો ટુકડો આપણા ભાગે આવે છે અને એમાંય તારા દેખાતા નથી. પૃથ્વીના ગોળા પરની રોશનીએ પોલ્યુશનનું એવું તો પડળ આપણી ફરતે ફેલાવી દીધું છે કે...

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નૅચર,

મહારાષ્ટ્રના ગોંડ આદિવાસીઓમાં એક પ્રથા છે. નવાં નવાં પરણેલાં યુગલ હોય એ જોડાજોડ રહે અને આકાશ ભણી નજર કરે. એમણે તારાની એક જોડ શોધવાની. બહુ મજાની આ પ્રથા છે, પણ એ હવે ખતરામાં છે, કારણ કે આકાશ જ હવે એટલું ચોખ્ખું રહ્યું નથી. મુન્નાભાઈ એમબીબીએસ ફિલ્મનો સર્કિટનો ડાયલોગ યાદ કરો. આકાશ તરફ જોઈ સર્કિટ છૂટાછવાયા તારલાઓમાં પિતા અને ચાચુને ઓળખે છે, પણ માની વાત આવે છે ત્યારે કહે છેઃ મા નહી દિખતી. ભાઈ, મુંબઈ મેં CCC બઢ ગયા હૈ...

વાત સાવ સાચી છે. રાત્રે આકાશમાં જોઈએ તો હવે તારા સ્પષ્ટ નજરે પડતા નથી. એનું એકમાત્ર કારણ છે પ્રકાશનું પ્રદૂષણ.

પ્રકાશનું પ્રદૂષણ? કોઈને પણ આવો પ્રશ્ન પૂછો તો એમને આશ્ચર્ય થાય, પણ આ વાસ્તવિકતા છે. આજના આધુનિક સમયની આ વાસ્તવિકતા છે. આપણે પ્રકાશનો એટલી હદે બેફામ ઉપયોગ કરવા લાગ્યા છીએ કે એને કારણે પક્ષીઓ જ નહીં, આપણી જિંદગી પર સુદ્ધાં એની અસર થવા લાગી છે. દુનિયાભરમાં એ વિશે વિજ્ઞાનીઓ સંશોધન કરી રહ્યા છે. એમાંથી ઘણાએ પ્રકાશના પ્રદૂષણ સામે લાલબત્તી ધરવી પડી છે. એક સંશોધન કહે છે કે લાલ રંગનો પ્રકાશ ઓછું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે. એ કારણે દુનિયાના કેટલાક દેશોમાં જાહેર રસ્તા પર સ્ટ્રીટ લાઈટનો પ્રકાશ સફેદ કે પીળો નહીં, પણ લાલ જોવા મળી રહ્યો છે. નેધરલૅન્ડ્સ (હોલૅન્ડ)ના ન્યુરૂપ શહેરમાં બધે રસ્તા પર લાલ લાઈટ છે અને એ દુનિયાનું સૌથી પહેલું આવું શહેર બની ગયું છે. આ લાઈટ ઓછું ઉત્સર્જન કરે છે.

યાદ કરો, તારા દેખાય એવું ચોખ્ખું આકાશ છેલ્લે તમે ક્યારે જોયું હતું?