વિદ્યાધામોથી માંડી જાહેર જીવનમાં ફાલતી-ફલતી...ગાળસંસ્કૃતિ!

મુંબઈની કૉલેજોનાં કૅમ્પસ પર સ્ટુડન્ટ્સ કેવી ભાષા બોલે છે એ વિશે થયેલા એક સર્વેનાં પરિણામ ચોંકાવનારાં છેઃ મોટા ભાગની કૉલેજોમાં, અરે અમુક સ્કૂલોમાં વિદ્યાર્થી અને વિદ્યાર્થિનીઓ સુદ્ધાં બેફામ ગાળો બોલે છે. રૅગિંગની ઘટનામાં પણ નવાસવા વિદ્યાર્થીઓને ગંદી ગાળો બોલવાનું કહેવામાં આવે છે. શું થાય છે જ્યારે ‘ચિત્રલેખા’ આ સર્વેની ભીતરમાં ઊતરે છે? વાંચો, અશિષ્ટ બોલી વિશેનો શિષ્ટ, સંસ્કારી ભાષામાં લખાયેલો લેખ.

- કેતન મિસ્ત્રી (મુંબઈ)

આપણી ભાષાના સમ્માનીય સાહિત્યકાર દિનકર જોષીએ થોડા સમય પહેલાં ચિત્રલેખાને એક મુલાકાતમાં બાળપણનો આ પ્રસંગ કહેલો. જીવનમાં બનતા અમુક નાના-મોટા પ્રસંગો માણસનું કેવી રીતે ઘડતર કરે છે એ વર્ણવતો આ પ્રસંગ દિનકરભાઈ સાત-આઠ વર્ષના હતા ત્યારે બનેલો. પાંચસો-સાતસોની વસતિ ધરાવતા ભાવનગર જિલ્લાના નાગધણીબા ગામે દિનકરભાઈ એમના જીબાપા (પિતાના મોટા ભાઈ) અને અન્ય વડીલો સાથે નદીએ નહાવા જતા. એક સવારે નાહીને ઘરે પાછા આવતી વખતે કો'કના વિશે વાત નીકળતાં જીબાપા ગુસ્સે થઈ ગયાઃ અરે, એ તો આવો છે... એમ કહીને એ વ્યક્તિ માટે અપશબ્દો બોલ્યા. જીબાપાની વાત સાંભળીને એમની સાથેના વડીલો હસી પડ્યા.

સ્ટુડન્ટ્સ કેવી ભાષા વાપરે છે એનો સર્વે કરનારા પ્રોફેસર વૈભવ આશર-સૌરભ કોટલ: કૉલેજમાં છોકરા-છોકરી દ્વારા બોલાતી ગાળ વિશે એમનાં મા-બાપને જાણ કરીએ છીએ તો એ માનવાની ચોખ્ખી ના પાડી દે છે.

એ શબ્દનો દિનકરભાઈને અર્થ તો સમજાયો નહીં, પણ એમને લાગ્યું કે આ શબ્દો ફૂલ છે, સાંભળીને બધાને હસવું આવે છે. જ્યારે નાનાં પોતાની આસપાસ મોટેરાંને અપશબ્દો બોલતાં સાંભળે ત્યારે એમને એ શબ્દો સાવ સામાન્ય લાગે છે, અપશબ્દો લાગતા નથી.

એ સાંજે ફળિયામાં રમતાં દિનકરભાઈને એ અપશબ્દો બોલતાં સાંભળી જીબાપા અવાક્ થઈ ગયા. એમણે એક અડબોથ લગાવીઃ દિનુ... ક્યાંથી શીખી આવ્યો આ?

ગાલ પંપાળતાં દિનકરભાઈ કહેઃ જીબાપા, આજે સવારે તમે જ આ શબ્દ બોલેલા.

ઉત્તર સાંભળીને જીબાપા લેવાઈ ગયા. એ કહેઃ બેટા, બીજા ભલે બોલે, તારાથી આવા શબ્દો ન બોલાય.

સ્ક્રિપ્ટની ડિમાન્ડ કે દર્શક વધારવાનો પેંતરો? ચુવાપેઢીમાં ગાળના વધી રહેલા ચલણ માટે ઓટીટી પર આવતા વેબ-શો, ફિલ્મો એક મોટું કારણ.

દિનકરભાઈ કહે છેઃ ‘આજથી આશરે ૮૦ વર્ષ પહેલાં બનેલી આ ઘટના. આજે હું ૮૭નો થયો. આટલાં વર્ષોથી જીબાપાની આજ્ઞા મેં શિરસાટે પાળી છે, જીવનમાં હું ક્યારેય ગાળ બોલ્યો નથી.’