આ ખોબા જેવડું ગામ બન્યું ગુજરાતનું ચેસ વિલેજ

ગુજરાતમાં ખેલ મહાકુંભનો પ્રારંભ થયો એને પગલે રાજકોટના લાલાવદર ગામની સરકારી સ્કૂલના આચાર્યને વિચાર આવ્યો, બાળકોને ચેસ રમતાં કરવાનો. એ રીતે એમની બુદ્ધિમત્તા વિકસે એવો એમનો ઉદ્દેશ. હવે હાલત એવી છે કે ગામના મોટા ભાગના લોકોને જાણે ચેસનો ચસકો લાગ્યો છે. હમણાં દેશના ચાર સ્પર્ધક વર્લ્ડ ચેસ ચૅમ્પિયનશિપમાં ટૉપ બ્રેકેટ સુધી પહોંચ્યા એ નિમિત્તે ચાલો, જાણીએ શતરંજની આ ક્રાંતિ વિશે.

- દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)

સૌરાષ્ટ્રના જસદણ પંથકમાં હિંગોળગઢ અભયારણ્ય નજીક છે લાલાવદર ગામ. અહીંની પ્રાથમિક શાળામાં એક સરકારી પરિપત્ર આવે છે. આમ તો શાળામાં આવા સરકારી પત્રો આવવા એ રૂટિન બાબત છે, પરંતુ આ પરિપત્રમાં શાળાના આચાર્યને ઊંડો રસ પડ્યો. વાત હતી ગુજરાતમાં ખેલ મહાકુંભ શરૂ થવાની અને એમાં દરેક શાળાનાં બાળકોને ભાગ લેવાનું આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું.

ખેલ મહાકુંભમાં ૧૬ જેટલી રમતોનો સમાવેશ હતો. આ યાદીમાં એક નામ હતુંઃ ચેસ. આચાર્ય સાહેબે વિચાર્યું કે ગામડાંનાં બાળકો ચેસ રમશે તો એમની બુદ્ધિમત્તા વિકસશે. વિચારને આગળ વધારવા એમણે બાળકોને ચેસ રમતાં શીખવવા માટે શાળાના એક શિક્ષકને પૂછી જોયું. શિક્ષકે તૈયારી દેખાડી અને લો, આશરે એક દાયકામાં માત્ર આ શાળા જ નહીં, આખા લાલાવદર ગામની સિકલ બદલાઈ ગઈ. આજે આ ખોબા જેવડું ગામ ગુજરાતના ચેસ વિલેજ તરીકે વિખ્યાત બન્યું છે.

આ ગામની વાત કરતાં પહેલાં ભૂતકાળમાં ડોકિયું કરીએ. વર્ષ ૨૦૧૦માં ગુજરાતના તત્કાલીન મુખ્ય મંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ગ્રામ્યસ્તરે પ્રતિભાશાળી ખેલાડીઓની ખોજ માટે ખેલ મહાકુંભની શરૂઆત કરી હતી. પ્રારંભિક વર્ષોમાં ખેલ મહાકુંભમાં ૧૬ રમતનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. પછી તો એમાં ઉમેરો થતો ગયો. આજે ૩૦થી વધુ ગેમનું આયોજન થાય છે અને છેલ્લે ગયા વર્ષે ખેલ મહાકુંભ રમાયો ત્યારે આખા ગુજરાતમાંથી પંચાવન લાખથી વધુ સ્પર્ધકોએ એમાં ભાગ લીધો હતો!

સરકારી સ્તરે આવું કોઈ આયોજન થતું હોય તો સામાન્ય રીતે એના ફાયદા કરતાં ટીકા વધુ થતી હોય છે, પરંતુ ક્યારેક આવી કોઈ ઈવેન્ટ આખા ગામની ઓળખ બદલી નાખે છે. રાજકોટ જિલ્લાના વીંછિયા તાલુકાનું લાલાવદર ગામ એનું ઉત્તમ ઉદાહરણ બન્યું છે.

અત્ર તંત્ર સર્વત્ર... સ્કૂલની વિદ્યાર્થિનીઓ તો ખરી જ, ગામના ઘણા યુવાનો અને મોટી ઉંમરના લોકોનેય શતરંજનો છંદ લાગ્યો છે. લાલાવદરની બજારમાં સુદ્ધાં ફાજલ સમયે એક જ પ્રવૃત્તિ થતી જોવા મળે: શતરંજના ખેલ!