લાલ ટમેટાંમાં લાલચોળ તેજી કેમ?

દાળ-શાક, સંભારથી લઈને પિઝા-પાસ્તામાં વપરાતાં ટમેટાંના ભાવે હમણાં ડબલ સેન્ચુરી ફટકારી. ગ્રાહકો ત્રાહિમામ્ થયા ત્યારે અમુક ખેડૂતો અને વેપારીઓને તડાકો પડ્યો. વિરોધ પક્ષોએ સરકારની ઝાટકણી કાઢી, પ્રદર્શનો કર્યાં તો સરકારે ભાવ નિયંત્રિત કરવા જેવાં-તેવાં પગલાં લીધાં. આદર્શ રીતે તો કોઈ પણ ખેતપેદાશના ભાવ માગ-પુરવઠાના આધારે નક્કી થવા જોઈએ. જો કે ભારતમાં ખાદ્ય પદાર્થોના ભાવ દલાલોની મેલી રમતથી પણ નક્કી થતા હોય છે, છતાં ટમેટાંની વર્તમાન કટોકટીનો બહુધા દોષ વીફરેલી કુદરત અને વિષાણુના ઉપદ્રવને જવો જોઈએ. ભારતમાં ટમેટાંની નવી પ્રજાતિ, નવી પ્રોડક્ટ્સ વિકસાવવાના પ્રયાસ ચાલે છે ત્યારે જાણીએ આ દક્ષિણ અમેરિકી ફળશાકનો કેવો છે પ્રભાવ?

- સમીર પાલેજા (મુંબઈ)

બે મહિના પહેલાં એટલે કે મે મહિનામાં નાશિકમાં ઘણા ખેડૂતોએ પોતે ઉગાડેલાં ટમેટાં રસ્તા પર ફેંકી દીધેલાં, કેમ કે મંડીમાં એમને કિલોદીઠ ફક્ત એક રૂપિયાની કિંમત ઑફર થઈ હતી. આવા ભાવમાં તો વાહનખર્ચ પણ ન નીકળે. એની પહેલાં ઓગસ્ટ, ૨૦૨૧માં નાશિક અને છત્રપતિ સંભાજી નગરના ખેડૂતોએ ટનબંધ ટમેટાં રસ્તે રઝળાવી દીધેલાં કે એમને કિલોએ બેથી ત્રણ રૂપિયાનો ભાવ ઑફર થયેલો. જો કે એ વખતે રિટેલમાં ગ્રાહકોને ૨૫-૩૦ રૂપિયે કિલો ટમેટાં મળતાં હતાં. ૨૦૧૭માં પણ આ પરિસ્થિતિ હતી.

આજે જો કે ટમેટાંના ભાવ અચાનક સેન્ચુરી, દોઢી સેન્ચુરી અને ક્યાંક ડબલ સેન્ચુરી ફટકારી રહ્યા છે ત્યારે અમુક ખેડૂતોને તડાકો પડ્યો છે, જેમ કે મહારાષ્ટ્રમાં । નજીક જુન્નરમાં ૧૨ એકરમાં ટમેટાં ઉગાડતા ગાયકરપરિવારે ત્રણ મહિનામાં ૧૩,૦૦૦ કૅરેટ ટમેટાં વેચીને દોઢ કરોડ રૂપિયાની આવક મેળવી છે. દક્ષિણ ભારતમાં ટમેટાંના મુખ્ય ઉત્પાદન કેન્દ્ર ગણાતા કર્ણાટકના કોલારમાં એક ખેડૂતે ચાલુ સીઝનમાં ૩૮ લાખ રૂપિયાનાં ટમેટાં વેચ્યાં. તેલંગણમાં તો ગજબ બન્યું. ૬૨ વર્ષના ખેડૂત નરેમ રાજશેખર રેડ્ડી પોતાનો ટમેટાંનો પાક મંડીમાં વેચીને રૂપિયા ૩૦ લાખ કમાઈને આવ્યો તો ચોરીના ઈરાદે એનું ખૂન થઈ ગયું.

મંગળવાર, ૧૮ જુલાઈની સાંજે આ લખાઈ રહ્યું છે ત્યારે મુંબઈની ગૃહિણીઓ દાળ-શાકમાં ટમેટાં નાખતી બંધ થઈ છે, કેમ કે એરિયા પ્રમાણે ટમેટાંના ભાવ સેન્ચુરીની ઉપર છે. શાકભાજીના જાણીતા વેપારી મનુભાઈ શાકવાળા ચિત્રલેખાને કહે છેઃ

‘વીસ-પચ્ચીસ દિવસ પહેલાં સુધી ટમેટાં વાજબી ભાવે મળતાં હતાં, પણ જૂનમાં પુણે, ગુજરાત, વગેરે સ્થળે મુશળધાર વરસાદ થવાને કારણે ટમેટાંના પાકને ખાસ્સું નુકસાન થયું. સમજો ૮૦ ટકા છોડ ખતમ થયા. બચેલા છોડમાં ફળ ઓછાં અને ઊતરતી ગુણવત્તાનાં આવ્યાં. પરિણામે ટમેટાંના ભાવ આસમાને ગયા. જો કે થોડા દિવસોમાં નાશિક અને બેંગલુરુનાં ટમેટાં આવવાનાં શરૂ થશે પછી ભાવ નીચે આવશે. જૂનના વરસાદમાં અન્ય શાકભાજીના ભાવ પણ વધ્યા હતા, છતાં હવે નાશિકથી નવો માલ આવતાં કોબી, દૂધી, ફ્લાવર જેવાં શાકના ભાવ ઘટવા માંડ્યા છે.

રસીલો છે ઈતિહાસ