KARANLIK MİRAS

YÜKSELEN NAZİ TEHLİKESİNE DAİR UYARILAR İÇEREN EINSTEIN İMZALI MEKTUPLAR, MÜZAYEDE EVLERİNDE REKOR FİYATLARA SATILIYOR. İŞİN BİR DE DİĞER BOYUTU VAR: SATIŞLARA YÖNELİK TEPKİLERE RAĞMEN NAZİ DÖNEMİ'NE AİT KOLEKSİYONLUK OBJELERE TALEP ARTIYOR.

- NİLAY DİRİM

Insanlık tarihinin en büyük dehalarından biri de olsanız stratejik hatalara imza atmanız mümkün. Misal Albert Einstein'ın yaptığı gibi. Bu cümle subjektif bir yargının eseri değil. Zira birazdan hikayesini okuyacağınız mektubun gönderilmesinden yıllar sonra Einstein şöyle bir itirafta bulunuyor: "Almanların atom bombası yapmayı başaramayacağını bilseydim parmağımı bile oynatmazdım. Hayatımdaki en büyük hata, Başkan Roosevelt'e atom bombası yapılmasını öneren bir mektubu imzalamak oldu." Biraz daha geriye gidelim, 2 Ağustos 1939'a. Almanya'nın Polonya'yı işgal etmesine, dünyadaki dengelerin tümüyle değişmesine birkaç hafta var, o günlerde teyakkuzda olanlarsa yalnızca askeri birlikler değil. Nazi Almanyası tarafından "rejim düşmanı" olarak başına ödül koyulan Albert Einstein, masasının başına geçiyor. Macar fizikçi Leo Szilard'ın bir grup bilim insanıyla birlikte Alman hükümetinin nükleer araştırmalara verdiği desteğin "çok güçlü bombalar" üretilmesine yol açacağına dair kaleme aldığı mektubu bir kez daha okuyor. Yazılan satırlar, Amerikalıların nükleer silah üretimini teşvik niteliğinde. Elinde tuttuğu bu tarihi belgeyi, ABD'nin 32'nci Başkanı Roosevelt'e göndermek üzere imzalıyor.

Elbette çağrısı yerine ulaşıyor ve Roosevelt bu meseleyi oldukça ciddiye alarak Manhattan Projesi'nin yolunu açıyor. (Eğer Manhattan Projesi ve İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasının geliştirilme süreci ilginizi çekiyorsa 7 Oscar kazanan Oppenheimer tam da aradığınız film.) 85 yıl önce tarihin akışını değiştiren iki sayfalık bu metni, "20'nci yüzyılın en etkili mektubu" olarak nitelendiren Christie's Müzayede Evi, 10 Eylül'de düzenlenecek bir açık artırmayla satışa çıkarıyor.