સુરક્ષા સ્ત્રીની, રક્ષા પ્રકૃતિની

ક્રિસ્ટિન ચાઇનીઝ અમેરિકન છે તો અમૃતા બ્રિટિશ-એશિયન; ગ્રેસ યુરોપિયન અને તરુણ ભારતીય છે. આ સ્થાપક મંડળી ખુદમાં જ ‘વસુધૈવ કુટુંબકમ્’ની વિભાવના સ્પષ્ટ કરે છે

- પ્રિયંકા જોષી

હજુ ગણતરીનાં વર્ષો પહેલાં સુધી આપણા સમાજમાં સ્ત્રીઓની માસિકચક્ર સહિતની જાતીય બાબતોને ચર્ચાયોગ્ય માનવામાં આવતી ન હતી. ઊલટું જાહેરમાં એ અંગેની વાતચીતને શરમજનક માનીને મોટા ભાગે ટાળવામાં આવતી. તેને મંચ પર ચર્ચાનો નહીં, પણ છાને ખૂણે કાનમાં ગણગણી લેવાનો વિષય ગણાતો. વર્ષોના સંઘર્ષ બાદ હવે આ મુદ્દાઓ વિશે સ્ત્રીઓ ખૂલીને બોલી શકે છે. કપડાંને બદલે સૅનેટરી પૅડની જરૂરિયાત હવે લકઝરી નથી ગણાતી. ઋતુચક્રને તદ્દન નૈસર્ગિક ક્રિયા માનીને તેનો સહજ સ્વીકાર થયો છે. એ માટેની જરૂરિયાતોને પ્રાથમિકતા આપવાનું શરૂ થયું છે. આ ક્ષણે ૨૦૧૮માં આવેલી અક્ષયકુમારની ફિલ્મ ‘પેડમેન’ યાદ આવે છે? જેના દ્વારા આપણને ભારતના પ્રથમ પૅડમેન ‘અરુણાચલમ મુરુગનંતમ’નો પરિચય થયો. તેમણે ગ્રામીણ મહિલાઓને પોષાય તેવા પૅડ બનાવવાની શરૂઆત કરી હતી. હાલના સમયમાં સંતાડી રાખવાની ‘એ’ વાતને સ્વચ્છતા અને જાગૃતિના પંથે જોઈને ખરી આધુનિકતાનો ભાવ અનુભવાય છે.

આ જાગૃતિના પગલે દર મહિને અંદાજિત ૧ બિલિયનથી વધુ સૅનિટરી પૅડનો વપરાશ થઈ રહ્યો છે, પરંતુ આ આંદોલનની શરૂઆત સાથે એક વિચિત્ર સમસ્યાનો પણ જન્મ થયો છે. એ છે વપરાયેલા સૅનેટરી પૅડ્સના નિકાલની સમસ્યા. હવે આ વિશે જાણ્યા પછી ઉપર જણાવેલો ૧ બિલિયનનો આંકડો વરવો લાગે છે, નહીં! આ સમસ્યાની ગંભીરતા સમજી શકાય છે. દર મહિને મહિલાઓ દ્વારા આશરે ૧ બિલિયન સૅનિટરી વેસ્ટ પેદા થાય છે. ૯૦% સ્ત્રીઓ જે રેગ્યુલર પૅડ્સનો ઉપયોગ કરી રહી છે તે મુખ્યત્વે પ્લાસ્ટિકમાંથી બને છે. તેને સીધું જમીન પર કે જળાશયોના વહાવી દેવામાં આવે છે. સીધું કચરામાં ફેંકી દેવાથી ડમ્પ યાર્ડમાં કામ કરતાં લોકોને કેટલી ગંદકી અને બીમારીઓનો સામનો કરવો પડતો હશે એ સમજી શકાય છે. મોટી-મોટી કંપનીઓ જે સૅનેટરી પૅડ્સ બનાવે છે બાયોડિગ્રેડેબલ હોતાં નથી એટલે કે તેની વિઘટન પ્રક્રિયા નહિવત્ હોય છે. આ કચરામાં સતત ઉમેરો થવાથી પ્રદૂષણમાં ઉત્તરોત્તર વધારો થતો રહે છે.

આ સમસ્યાની ગંભીરતા સમજીને ઘણા પર્યાવરણ રક્ષકોને કમર કસી છે. સ્ત્રીઓની શારીરિક સુરક્ષા સાથે પર્યાવરણની પણ સુરક્ષાને પણ મહત્ત્વ આપીને તેની જાળવણી કરવા માટે આપણા અમદાવાદમાં સ્થાપિત ‘સાથી ઇકો ઇનોવેશન' નામની સોશિયલ એન્ટરપ્રાઇઝ કંપની મેદાનમાં આવી છે.