એંધાણ બહુ સારાં નથી!

નવી લોકસભાની શરૂઆત જ તોફાની થઈ છે. શપથ ગ્રહણ સત્રના પહેલા દિવસે નરેન્દ્ર મોદીએ કોંગ્રેસને એનો વરવો ઈતિહાસ યાદ કરાવ્યો તો વિપક્ષી સભ્યોએ વડા પ્રધાન પર ઉઘાડો અવિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો. કોઈ પણ હાલતમાં નમતું ન જોખવાની બન્ને તરફની ભૂમિકાથી તો સ્પીકરપદની ચૂંટણી નિમિત્તે જાગેલો ગજગ્રાહ ઔર વકરશે.

- હીરેન મહેતા

અંદરખાને શું રંધાયું એ હકીકત તો ક્યારેય બહાર નહીં આવે, પણ લોકતાંત્રિક ભારતના ઈતિહાસમાં જવલ્લે જ બનતી ઘટનામાં આ વખતે લોકસભાના સ્પીકરપદ માટે ચૂંટણી યોજવાની નોબત આવી છે. ૨૫ જૂન, મંગળવારની બપોરે ચિત્રલેખાનો અંક પ્રગટ થવા જઈ રહ્યો છે ત્યારે ભાજપ અને સંયુક્ત વિરોધ પક્ષ તરફથી લોકસભાના અધ્યક્ષના હોદ્દા માટે ઉમેદવારી નોંધાવવામાં આવી છે અને એ કારણે એની ચૂંટણી અનિવાર્ય બની છે. આ લખાય છે એ પછીના કેટલાક કલાકોમાં બન્ને પક્ષે સમાધાન નહીં થાય તો ચિત્રલેખાનો અંક પ્રગટ થશે ત્યાં સુધીમાં સ્પીકરપદ માટેની ચૂંટણી થઈ પણ ગઈ હશે. ભાજપ અને એના સાથી પક્ષો પાસે લોકસભામાં પાતળી તો પાતળી, બહુમતી છે જ એટલે ભાજપના ઉમેદવારને સ્પીકરની ગાદીએ બેસવા માટે જરૂરી મત મળી જ રહેવાના છે. જો કે સવાલ લોકતાંત્રિક પરંપરા અને ઔચિત્યનો છે.

ભાજપના ઓમ બિરલા સામે કોંગ્રેસના ઉમેદવાર કે. સુરેશ.

અત્યાર સુધી સ્પીકરના હોદ્દા માટે ચૂંટણી યોજવાનું બહુ વાર બન્યું નથી. આપણે ત્યાં લોકસભામાં વણલખ્યો નિયમ છે કે શાસક પક્ષ એના એક વરિષ્ઠ નેતાને સ્પીકર તરીકે નિયુક્ત કરે, જેને તમામ વિપક્ષી સભ્યો સમર્થન આપે. એ સામે નાયબ સ્પીકરનું પદ વિપક્ષને આપવામાં આવે. ૧૯૫૨માં લોકસભાની પહેલી ચૂંટણી થઈ ત્યારથી મોટે ભાગે આ પ્રથા જળવાઈ રહી છે. વી.પી. સિંહથી માંડી અટલ બિહારી વાજપેયી અને મનમોહન સિંહ સુધીની સરકાર અમુક અંશે લઘુમતી સરકાર હતી વખતે પણ આ પ્રથા પાળવામાં આવેલી. આ વખતે એ પરંપરા તૂટી અને ભાજપ સામે કોંગ્રેસના ઉમેદવાર પણ સ્પીકરપદની ચૂંટણીમાં પડ્યા.