ડિયર નૅચર,
થોડાં વર્ષ પહેલાં અમે મનાલી ફરવા ગયા હતા. એપ્રિલની શરૂઆત હતી અને વહેલી સવારે અમે રોહતાંગ પાસ જવા નીકળેલા, પણ રોહતાંગ ઘાટથી થોડા કિલોમીટર પહેલાં પ્રવાસીઓને રોકી દેવાયા હતા. આગળ જવાની મનાઈ હતી, કારણ કે રોહતાંગમાં બહુ બરફ પડ્યો હતો અને રસ્તા બંધ થઈ ગયા હતા. અમે રોહતાંગ પહેલાં કેટલાક નાના નાના પહાડ હતા ત્યાં રોકાયા એટલામાં તો બરફવર્ષા થઈ. બધા રાજી રાજી, કારણ કે સામાન્ય રીતે આ વિસ્તારમાં માર્ચ મહિના પછી બરફવર્ષા થતી નથી. અમને ગાઈડ કહ્યું કે તમે નસીબદાર છો.
જો કે હવે સિનારિયો બદલાઈ ગયો છે. હવે તો ભરશિયાળામાં પણ હિમાલય ક્ષેત્રમાં બરફવર્ષા થતી નથી. થાય છે તો બહુ ઓછા પ્રમાણમાં. આ આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં સ્થિતિ સાવ બદલાઈ ગઈ હતી. તાપમાનમાં અચાનક વધારો થયો. આવામાં બરફ કેમ જામે? ફ્રિજમાં જામતા બરફ અને હિમાલય ક્ષેત્રમાં પહાડો પર જામતા બરફમાં આભ-જમીનનું અંતર છે. અહીં કુદરત છે અને એનો આ ચમત્કાર છે. પ્રકૃતિ છે અને એનો મહિમા કરવાનું આપણે ભૂલ્યા છીએ એટલે સમસ્યા સર્જાઈ છે અને એ વકરી રહી છે. એનું એક કારણ છે જળ-વાયુ પરિવર્તન-ક્લાઈમેટ ચેન્જ.
હિમાલય એ આપણી આન બાન શાન છે એમ આપણે કહીએ છીએ. અને હિમાલયમાં શું નથી? પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય તો છે જ. પહાડો છે, નદીઓ છે,
જીવનનાં કેટલાંય રહસ્યો છે. જો કે વાસ્તવિકતા એ છે કે હિમાલય હિમાલય ના રહે એવાં બધાં કામ આપણે કરીએ છીએ.
છેલ્લાં થોડાં વર્ષમાં હિમાલય ક્ષેત્ર પર અનેક અભ્યાસ થયા છે અને એનાં તારણો ચોંકાવનારાં છે. એક વાત તો આપણને ખબર છે કે દુનિયામાં ત્રીજો સૌથી મોટો જળભંડાર એટલે હિમાલય. ૧૬ દેશો માટે આ હિમાલય મહત્ત્વ ધરાવે છે. બે અબજ લોકોનું પેટ ભરે છે હિમાલય. એ એમના માટે જળસ્રોત છે. ભારત, પાકિસ્તાન, અફઘાનિસ્તાન, નેપાળ, ભુતાન, મ્યાનમાર જેવા દેશો માટે હિમાલય જીવનરેખા છે, જેમ ગુજરાત માટે નર્મદા જીવનરેખા છે.
ભારતનાં ૧૩ રાજ્યો માટે હિમાલય જીવનદાતા છે અને એમાં હિમાચલ, જમ્મુ-કશ્મીર, ઉત્તરાખંડ, મેઘાલય, આસામ અને પશ્ચિમ બંગાળ જેવાં રાજ્યો આવી જાય છે. હિમાલયથી ૧૨ નદીઓ જીવિત છે. ગંગા, યમુનાનાં મૂળ હિમાલયમાં છે અને એ ૨૪ કરોડથી વધુ લોકોને જીવન આપે છે.
この記事は Chitralekha Gujarati の December 02, 2024 版に掲載されています。
7 日間の Magzter GOLD 無料トライアルを開始して、何千もの厳選されたプレミアム ストーリー、9,000 以上の雑誌や新聞にアクセスしてください。
すでに購読者です ? サインイン
この記事は Chitralekha Gujarati の December 02, 2024 版に掲載されています。
7 日間の Magzter GOLD 無料トライアルを開始して、何千もの厳選されたプレミアム ストーリー、9,000 以上の雑誌や新聞にアクセスしてください。
すでに購読者です? サインイン
મિડલ ચાઈલ્ડ સિન્ડ્રોમઃ ન અહીંના... ન ત્યાંના
પરિવારના સૌથી મોટા અને સૌથી નાના બાળકને ઘણા ‘વિશેષાધિકાર’ મળે છે, પણ...
નવું વર્ષ... નવી શરૂઆાત
બીજાનું જોઈ જોઈને સંકલ્પ લેતાં હો તો પણ કમ સે કમ જાત માટે લીધેલાં વચન પૂરાં કરો... કોઈ ભાર રાખ્યા વગર
ગરમાવો અને બાર ર્માહનાની ઊર્જા મેળવવી છે?
શિયાળામાં શરીરને નીરોગી રાખે છે આ પાક અને વસાણાં.
પારાવાર સંઘર્ષ બન્યો અખૂટ શક્તિનો સ્રોત!
જન્મથી જ નિઃસહાય આ મહિલા બીજાનો સહારો બનવાનો નિશ્ચય કરીને બેઠી. શરીરથી દિવ્યાંગ, પણ મનથી મક્કમ એવાં ૬૨ વર્ષનાં આ સન્નારી અન્યોનાં સપનાં સાકાર કરવા જહેમત ઉઠાવી રહ્યાં છે.
જડીબુટ્ટીના જાણતલ કરે છે ઉપચાર
જંગલની કીમતી વનસ્પતિથી પ્રાચીન પદ્ધતિએ આરોગ્ય સારવાર કરતા આદિવાસી વૈદું ભગતનાં નામ-કામ બહુ અજાણ્યાં નથી.એમની સસ્તી અને કારગત ઔષધિય ચિકિત્સાકળાને હવે સરકારી પીઠબળ પણ મળી રહ્યું છે.
ત્રીજી રાજકીય ઈનિંગ્સમાં બાપુ કેટલા સફળ થશે?
૮૪ વર્ષના શંકરસિંહ વાઘેલા હવે ‘પ્રજાશક્તિ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી' નામે નવો રાજકીય પક્ષ લઈને ફરી વાર ગુજરાતના રાજકીય રણમેદાનમાં કૂદ્યા છે. બાપુનો આ રાજકીય દાવ ખરેખર છે શું?
લેભાગુ ભૂવા-તાંત્રિક હજી કેટલાને ખુવાર કરશે?
ચમત્કાર અને પરચાની વાતો પ્રસરાવી પૈસા, પદ, પ્રતિષ્ઠા અપાવવાનો તથા અસાધ્ય બીમારીની સારવાર કરી આપવાનો દાવો કરતા તાંત્રિક અને ભૂવા ગુજરાતમાં વધતા જાય છે. આવી અંધશ્રદ્ધા ડામવા કાયદો છે, તેમ છતાંય લોકો એમની જાળમાં ફસાયા જ કરે છે. હદ તો એ છે કે હમણાં આવો એક ભૂવો અમદાવાદની હૉસ્પિટલમાં એક દરદીના ‘ઈલાજ’ માટે પહોંચી ગયો!
પાનખરનું પ્લાનિંગ અને એકલતાના કિનારા
આપણે ત્યાં વૃદ્ધોની વસતિ સામાન્ય રીતે મોટી છે અને આરોગ્યસંભાળ ને સુવિધાને કારણે એમાં ઉમેરો થઈ રહ્યો છે. લોકોની આવરદા તો વધી છે, પરંતુ અનેક શારીરિક, મનોવૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક પરિવર્તનોનો સામનો કરવો પડતો હોવાથી બધા પોતાની ભાવના અને ખુશીથી જીવી શકતા નથી. એમાંના ઘણા લોકો વૃદ્ધાવસ્થામાં એકલતા અને હતાશાનો અનુભવ કરે છે.
માનું દૂધ પણ અમૃત સમાન રહ્યું નથી!
નવજાત શિશુનો પહેલો આહાર એટલે એની જનેતાનું દૂધ. એ દૂધ જે બાળક માટે અનેક વ્યાધિ સામેનું ટૉનિક પણ છે. જો કે હવે એવો દાવો કરી શકાય એમ નથી. હવા અને પાણીમાં ઠલવાતાં વિષારી તત્ત્વો તથા કેમિકલ્સ કોઈ ને કોઈ રીતે આપણા શરીરમાં પહોંચે છે. એ પ્રમાણ એટલું વધી ગયું છે કે એનાથી તો હવે માતાનું દૂધ સુદ્ધાં અભડાઈ ગયું છે.
સંવેદનશીલ સાહિત્યકારના મનોજગતમાં ડોકિયું
સામાજિક નિસબત સાથે લલિત સાહિત્યનું સંતુલન જાળવી સાતત્યથી સર્જન કરતાં હિમાંશી શેલતને પ્રતિષ્ઠિત ‘કુવેમ્પૂ રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર' જાહેર થયો છે ત્યારે આ...
