પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા: સદી વટાવી ચૂકેલું વટવૃક્ષ

૧૯૪૩માં વડોદરામાં ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદનું અધિવેશન મળ્યું હતું, ત્યારે નામ બદલાવીને ‘પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા' રાખવાનો ઠરાવ રામનારાયણ વિ. પાઠકે મૂકેલો અને રમણલાલ દેસાઈ, ઉમાશંકર જોશી, ઝીણાભાઈ દેસાઈ, ગોકુલદાસ રાયચુરા, કનૈયાલાલ મુનશી વગેરેએ એને ટેકો આપ્યો હતો

આપણા આખ્યાન કવિ પ્રેમાનંદનું વતન એટલે વડોદરા, જ્યાં તેમના નામ સાથે જોડાયેલી ‘પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા’ સાહિત્ય, સંગીત, કલા-સંસ્કાર ક્ષેત્રે એક શતકથી વધુ સમયથી મહત્ત્વનું યોગદાન આપી રહી છે. ‘વડોદરા સાહિત્ય સભા' નામે તેની સ્થાપના ૧૧મી નવેમ્બર, ૧૯૧૬ના દિવસે થયેલી. ૧૯૪૩માં વડોદરામાં ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદનું અધિવેશન મળ્યું હતું, ત્યારે નામ બદલાવીને ‘પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા' રાખવાનો ઠરાવ રામનારાયણ વિ. પાઠકે મૂકેલો અને રમણલાલ દેસાઈ, ઉમાશંકર જોશી, ઝીણાભાઈ દેસાઈ, ગોકુલદાસ રાયચુરા, કનૈયાલાલ મુનશી વગેરેએ એને ટેકો આપ્યો હતો. ૧ જાન્યુઆરી, ૧૯૪૪ના રોજ ‘શ્રી પ્રેમાનંદ સાહિત્ય સભા' નામ રખાયું. શહેરના દાંડિયા બજાર સ્થિત લકડી પુલ સામે સભાનું વિશાળ ભવન બંધાયેલું છે. તેનું ભૂમિપૂજન ૨૮ જાન્યુઆરી, ૧૯૬૩ના રોજ થયેલું. સભાના મકાનમાં ‘પ્રેમાનંદ સાહિત્ય ભવન’ અને ‘રાજરત્ન રમણલાલ દેસાઈ સભાગૃહ' ઉપરાંત ગ્રંથાલય, સંશોધનખંડ, કાર્યાલય વગેરે આવેલાં છે.