પીંછીના લસરકે આકાર લેતો આવાસનો અતીત

જ્યારે આપણે જૂનું ઘર જોઈએ છીએ ત્યારે તે ઘર આપણને ઉજ્જડ લાગે છે, પણ એ ઘરમાં એક અનોખી સુંદરતા હોય છે. રહેણાકોના આ સૌંદર્યને મેં વિવિધ આકાર આપીને સાકાર કર્યું છે

- લતિકા સુમન

માનવ-જીવનમાં ઘરનું ખૂબ મહત્ત્વ છે. જે ઘરમાં આપણે રહીએ છીએ એ જ ઘરમાંથી આપણું વ્યક્તિત્વ પ્રગટે છે. ઘર અને તેની આસપાસની સ્થિતિ તેમ જ ઘર જે વિસ્તારમાં આવેલું છે તે વિસ્તારની સ્થિતિ એ દરેક પર આપણું વ્યક્તિત્વ નિર્ભર રહે છે. આપણે જેમાં રહીએ છીએ એ ઘર એટલું જીવંત હોય છે કે આપણા પર તેનો પ્રભાવ પડે છે અને આ પ્રભાવ આપણા વ્યક્તિત્વનો વિકાસ કરે છે. કલાકાર નંદિતા દેસાઈ જે ઘરોમાં રહ્યાં અને જે ઘર જોયાં, એ ઘરોનું સૌંદર્ય અને એમની પોતાની એક આગવી વિશેષતા તેમણે ચિત્રો થકી પ્રગટ કરી. તાજેતરમાં મુંબઈની જહાંગીર આર્ટ ગૅલેરીમાં તેમનાં ચિત્રોનું સોલો એક્ઝિબિશન યોજાયું હતું. એ દરમિયાન તેમની સાથે વાત કરતાં ‘અભિયાને’ તેમનાં મંતવ્યો જાણવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.

નંદિતા મુંબઈના એક ઘરમાં રહેતાં, જ્યાં ફિલ્મનું શૂટિંગ થયું હતું. તે કોલ્હાપુરના એક મહેલમાં પણ રહેતાં હતાં, જેમાં લગભગ ૨૫ બેડરૂમ હતા. આવા રજવાડી આવાસનો આગવો મોભો હતો. તેઓ દેશ-વિદેશમાં અનેક ઘરોમાં રહ્યાં. સાથે તેઓ જુદી-જુદી જગ્યાએ પણ જતાં અને ઘણાં ઘરોને નીરખતાં, ત્યારે તેમને લાગતું કે ચોક્કસ આ ઘરની કોઈક વાર્તા છે. આજે આ ઘર ભલે જૂનું થયું હોય, પરંતુ તેમાં વસતી સ્મૃતિઓ આપણને કંઈક કહેવા માગે છે. જ્યારે તેમણે આ વિષય પર ચિત્રો બનાવવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે તેમણે એ દરેક ઘરનું અસ્તિત્વ જાળવવાનું હતું. વળી, એ ઘરો સાથે જોડાયેલી સુંદરતા પણ સાચવવાની હતી. નંદિતા કહે છે કે, ‘જ્યારે આપણે જૂનું ઘ૨ જોઈએ છીએ ત્યારે તે ઘર આપણને ઉજ્જડ લાગે છે, પણ એ ઘરમાં એક અનોખી સુંદરતા હોય છે. રહેણાકોના આ સૌંદર્યને મેં મારાં ચિત્રોમાં વિવિધ આકાર આપીને સાકાર કર્યું છે.’

નંદિતાએ બાળપણમાં તેનાં માતા-પિતા સાથે લગભગ ૧૨ ઘર બદલ્યાં હતાં. તેમના પિતા કે.કે. ઉપ્પલને સરકારી નોકરી હતી. મુંબઈ, અમદાવાદ, કોલ્હાપુર અને દિલ્હીથી માંડીને જુદાં-જુદાં શહેરોમાં તેમને રહેવાનું બન્યું. આજે પણ તેમના હૃદયમાં દરેક ઘરની સ્મૃતિ સચવાયેલી છે, પરંતુ સરકારી મકાનોનાં ચિત્રો દોરીને એને વેચવાની પરવાનગી ન હોવાના કારણે તેમણે બાળપણ સમયનાં ઘરોને પોતાના મનમાં સાચવી રાખ્યાં છે, જે આજે પણ તેમનાં સ્મરણોને જીવંત રાખે છે.