સાયકિક સર્વિસના નામે ૧૭૫ મિલિયન ડોલર્સનું ફ્રોડ

આપણે ડિઝનીવર્લ્ડને જાદુનો અનુભવ મેળવવા માટે પૈસા આપીએ છીએ. એ લોકો મિકી માઉસ વાસ્તવિક છે તેવું દેખાડી છેતરતા નથી. હા, એ માયાજાળ છે. ના, એ ઠગાઈ નથી

- ગૌરાંગ અમીન

ભાષા ’ને શબ્દની કરામત માણસને ગમે ત્યાં પહોંચાડી શકે છે 

સુખ ’ને દુઃખની માન્યતાના અનુભવમાં બદલાવ આપી શકે છે

પેટ્રિસ રનર બચપણથી ચોર કે ચીટર નહોતો. એંશીના દસકમાં સોળ વર્ષનો પેટ્રિસ સામયિકો ’ને અખબારોમાં આવતી વિવિધ જાહેરાતો જોઈ મંત્રમુગ્ધ થઈ જતો. ઍડવર્ટાઇઝમાં ભાષાના ’ને ખાસ કરીને શબ્દોના વિશિષ્ટ વપરાશથી એ મોહિત થતો. પ્રોડક્ટ્સ ’ને સર્વિસીઝની ઍડ્સમાંથી એના દિમાગમાં કશું ઍડ થતું રહેતું. એક ઍડ એને ખાસ યાદ રહેલી, જેમાં લખેલું, ‘હું જાણતો હોઉં એવા સૌથી ચતુર માણસે જે કહેલું તે હું ભૂલ્યો નથી - મોટા ભાગના લોકો પૈસા કમાવા માટે આજીવિકા મેળવવામાં ખૂબ વ્યસ્ત છે.’ જો કાર્બો લેખકે લખેલી એ જાહેરાતનું ૧૯૭૩માં ઉત્તર અમેરિકાનાં બધાં અખબારોમાં દેખાવાનું શરૂ થયું. તેમણે દાવો કરેલો કે તેઓ એ ગજબનું રહસ્ય જેમની પાસે શિક્ષણ, મૂડી, નસીબ, પ્રતિભા, યુવાની કે અનુભવ નથી તેમની સાથે શેઅર કરે છે. તેમણે લોકોને દસ ડૉલર પોતાને પોસ્ટમાં મોકલવા હાકલ કરેલી જેના જવાબમાં તે એમને એ રહસ્ય શેઅર કરતી પુસ્તિકા મોકલશે. બુકલેટનું નામ હતું - આળસુ માણસ માટે ધન મેળવવાનો માર્ગ. એ ચોપડીની લગભગ ૩ મિલિયન નકલો એ રીતે વેચાઈ. પેટ્રિસ રનરના મસ્તિષ્કમાં એક નિર્ણયની ગાંઠ વાગી ગઈ કે એ ભાષા તેમ જ શબ્દો ખાસ રીતે વાપરી લોકો પાસેથી કરોડો કમાવાનો કીમિયો કરશે.

હવે પેટ્રિસ અર્ધી સદી પાર કરી એ સાથે કેટલાંય લોકોની આશા ’ને વિશ્વાસની રોકડી ગજવામાં ઘાલી ’ને અંતે પકડાઈ ગયો. ત્યાં સુધીમાં એ કેટલાંય લોકોને ડાયરેક્ટ મેલ વડે સેલ્ફ-હેલ્પ ગાઇડ 'ને મુખ્યત્વે મારિયા દુવાલ નામની સાયકિક તરીકે સર્વિસ વેચી ચૂક્યો હતો. સાયકિક અર્થાત્ સમજો કે ભૂત સાથે સંવાદ કરનાર ચમત્કારિક ગૂઢશક્તિ ધરાવનાર તેમ જ ભવિષ્યવેતા. ભાષા 'ને શબ્દોની કરામતનો ભારે દુરુપયોગ કરી એણે લોકોને હકીકતમાં સાચી સેલ્ફ-હેલ્પ ’ને સર્વિસ આપી નહોતી. તેણે લોકો સાથે છેતરપિંડી કરી. મેક્સિકન નામ મારિયા દુવાલ વાપરી વિશેષ તો ગોરાઓને આકર્ષ્યા.