પ્રવાસન

શ્રી શૃંગેરી મઠ, માતા સરસ્વતી શારદાનું વાસંતી તીર્થસ્થાન

- રક્ષા ભટ્ટ

પોષ મહિનાની ઠંડી ઘટી છે. આપણા આંગણાના આંબે કોયલના ટહુકા સંભળાવા લાગ્યા છે. પલાશ વનમાં ખાખરો ખર્યો છે અને ફાગણ આવતાં જ કેસૂડાનાં ફૂલો વસંતની છડી પોકારવાની તૈયારીમાં હશે એ આપણને ખબર છે.

શિશિર-વસંતના આ ખરવા-ખીલવા વચ્ચે જ આપણે તો વસંતપંચમીએ જ્ઞાનની દેવી મા સરસ્વતીના જન્મદિવસને ઊજવીએ છીએ અને જાણે વસંતને પણ વહેલી વધાવી લઈએ છીએ.

કહે છે કે બ્રહ્મા અને બ્રહ્માણીની પુત્રી મા સરસ્વતી જ્ઞાનયજ્ઞ દ્વારા જ્ઞાનઅંશ તરીકે વસંતપંચમીને દિવસે પ્રગટ થયાં હતાં. વિદ્યાદાત્રી અને વીણાવાદિની જેવા શાસ્ત્રીય નામોથી શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખાયેલી આ મા શારદાના વિચાર સાથે જ આપણી નજર સમક્ષ વીણા-પુસ્તક ધારિણી મા સરસ્વતી તો હાજરાહજૂર થાય જ છે, પરંતુ એ સાથે જ ભારતનાં પ્રાચીન સરસ્વતી મંદિરો પણ દેખાવા લાગે છે, જેમાં શ્રી શૃંગેરી શારદામ્બા મંદિર પશ્ચિમઘાટની સુંદરતા લઈને આપણી નજર સમક્ષ આવે છે.

કર્ણાટકના ચિકમંગલૂર જિલ્લામાં ટેકરીઓથી ઘેરાયેલા શૃંગેરી ગામમાં સ્થિત આ શ્રી શૃંગેરી શારદામ્બા મંદિર દક્ષિણમાં આવેલી શારદા પીઠ છે, જેની સ્થાપના આદી ગુરુ શંકરાચાર્યે સદીઓ પહેલાં કરી હતી.

સનાતન ધર્મના રક્ષણ માટે અદ્વૈત વેદાંતના હિમાયતી આદી શંકરાએ સ્થાપેલા ચાર મઠમાંના દક્ષિણનો આ મઠ તુંગ નદીના કિનારે આવેલો છે. ઉડપીથી માત્ર ૮૫ કિલોમીટરના અંતરે સ્થિત આ શારદાપીઠની દંતકથા એવું કહે છે કે આદિ ગુરુ શંકરાચાર્યની ભારત યાત્રા દરમિયાન શૃંગેરી ગામની  તંગ નદીના કિનારે તેમણે એક સાપને પ્રસવપીડા સહન કરતી એક ગર્ભવતી દેડકીને ધોમધખતા તાપથી રક્ષણ આપતા જોયો અને તેમને થયું કે દેડકો તો સાપનો પ્રાકૃતિક શિકાર છે, છતાં તેને રક્ષણ આપે છે, તો સાપની આ વૃત્તિ આ સ્થળનો પવિત્ર પ્રભાવ છે અને આ વિચાર સાથે જ તેમણે તેમની સૌ પ્રથમ શારદાપીઠ શૃંગેરીમાં સ્થાપી એવું મનાય છે