સાંપ્રત.

મહારાજ ફિલ્મ અને મહારાજ લાયબલ કેસઃ સત્ય અને તથ્ય

- જયેશ શાહ

છેલ્લાં ત્રણ અઠવાડિયાંથી યશરાજ ફિલ્મ્સ દ્વારા ઓટીટી પ્લૅટફૉર્મ નેટફ્લિક્સ પર ‘મહારાજ’ ફિલ્મ રજૂ કરવા વિષે વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. આ ફિલ્મ સૌરભ શાહ દ્વારા લિખિત ‘મહારાજ’ નવલકથા અને ‘મહારાજ લાયબલ કેસ ૧૮૬૨' પર આધારિત છે. આ ફિલ્મ દ્વારા સનાતન હિન્દુ ધર્મના એક સ્તંભ એવા વૈષ્ણવ સંપ્રદાયને બદનામ કરવામાં આવ્યો છે. સનાતન હિન્દુ ધર્મના મૂળ દેવ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં જુદાં-જુદાં સ્વરૂપોને સંકેતાત્મક રીતે વિકૃત દર્શાવવામાં આવ્યાં છે. ગુજરાત હાઈકોર્ટે આ ફિલ્મ પર વચગાળાનો મનાઈ હુકમ આપ્યો હતો જે પાછળથી ઉઠાવી લેવામાં આવ્યો હતો. આ ફિલ્મમાં શુદ્ધાદ્વૈત બ્રહ્મવાદના પુરસ્કર્તા એવા પુષ્ટિમાર્ગના સ્થાપક અખંડભૂમંડલાચાર્ય જગદ્ગુરુ શ્રીવલ્લભાચાર્યજીના વંશજો અને પુષ્ટિમાર્ગના સિદ્ધાંતોનું વિકૃતિકરણ થયું છે.

સત્ય હકીકત એ છે કે, ‘મહારાજ’ ફિલ્મ ૧૮૬૨ના ઐતિહાસિક ‘મહારાજ લાયબલ કેસ’ને નાટકીય બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ ફિલ્મની પટકથા જ ખામીયુક્ત છે, કારણ કે તે ઐતિહાસિક પ્રસંગોને વિકૃત રીતે ચિત્રિત કરે છે તથા સનાતન ધર્મના પુષ્ટિ સંપ્રદાય કે જેના કરોડો અનુયાયી છે, તેના વિષે અને તેમાં રહેલી પરંપરાઓ વિષે ભ્રામક ખ્યાલો તરફ દોરી જાય છે. આ ફિલ્મમાં જીવની મુક્તિ માટે જે રસ્તાઓ બતાવ્યા છે, તે પુષ્ટિમાર્ગના મૂળ ઉપદેશો અને સિદ્ધાંતોને તદ્દન ખોટી રીતે રજૂ કરે છે. તેના કારણે આ ફિલ્મ દર્શકોમાં એવી ભ્રાંતિ ઊભી કરે છે કે પુષ્ટિમાર્ગમાં મુક્તિ માટેના જે રસ્તા દર્શાવ્યા છે તે જ પુષ્ટિમાર્ગનો સાચો સિદ્ધાંત છે. તત્કાલીન પરિસ્થિતિ, પાત્રો, તેમની ભૂમિકાઓ અને અખંડભૂમંડલાચાર્ય જગદ્ગુરુ શ્રી વલ્લભાચાર્યજી સ્થાપિત પુષ્ટિ સંપ્રદાયના મુખ્ય સિદ્ધાંતો વિશે નિષ્પક્ષ, હકીકતલક્ષી અને સંપૂર્ણ માહિતી રજૂ કરવી જોઈએ, પરંતુ એમ કરવામાં ફિલ્મ નિર્માતાઓ અને દિગ્દર્શક ઊણા ઊતર્યા છે. સંપ્રદાયની વાત રજૂ કરવી હોય ત્યારે તેમાં ‘ઓવર જનરલાઇજેશનઃ ન જ થવું જોઈએ.