આ છે એક અનોખી વાંસ શાળા..

ઝૂંપડપટ્ટીનાં બાળકોને ભણાવવાનો, ભીખ માગવાની પેઢી દર પેઢી ચાલી આવતી ‘પરંપરા’થી બહાર કાઢી એમને પગભર બનાવવાનો રાજકોટના ‘જિતુ સર’નો ભેખ હવે એક નવા મુકામે પહોંચ્યો છે.

- કૌશિક મહેતા

વર્ષ ૨૦૦૫ની આ વાત. રાજકોટના લક્ષ્મીનગર વિસ્તારની ઝૂંપડપટ્ટીમાં એક તગડો માણસ તૂટેલા-ફૂટેલા ખાટલામાં મોજથી આરામ ફરમાવી રહ્યો છે. જિતુ સર ત્યાં કોઈકને પૂછપરછ કરતા હોય છે.

પેલો એદી માણસ જિતુ સરને પૂછે છેઃ ‘શું કામ આવ્યા છો?’

જિતુ સર જવાબ વાળે છે: ‘એક સર્વે કરવા આવ્યો છું કે કેટલાં બાળકો ભણે છે. ભીખ માગે છે, વગેરે.’

‘શા માટે?’ પેલો માણસ બીજો સવાલ કરે છે.

સામે જવાબ મળે છે: ‘મારે અહીં બાળકોને ભણાવવા શાળા શરૂ કરવી છે. ચૌદેકની નોંધણી થઈ છે.’

પેલા માણસને ભરોસો પડ્યો હોય કે બીજું કંઈ, થોડી વારે એ કહે છે: ‘તો મારાં પણ ચૌદ લખી લો!’

જિતુ સરને થયું કે એ માણસે કદાચ એનાં સગાંવહાલાંનાં બાળકોનેય ગણી લીધાં હશે, પણ ના, પેલા ભાઈ તો કહે: ‘એ બધાં બાળકો મારાં પોતાનાં જ છે.’

જિતુ સર ચોંકી જાય છે. પૂછે છેઃ ‘શું કરો છો? કોઈ ધંધો?’

પેલો માણસ કહે છેઃ ‘ના, ના. એક જ કામ કરું છું.. બાળકો પેદા કરવાનાં..’

જિતુ સરનો અચંબો વધતો જાય છે. એ પૂછે છેઃ ‘તો પછી ઘર કેમ ચાલે છે? ખાવા-પીવાનું શું?’

પેલો તગડો માણસ કહેઃ ‘અમે તો રોજ રોજ ઊંધિયું ખાઈએ છીએ. મારાં સાત છોકરાં ઘેર ઘેર ફરીને જમવાનું લાવે છે. રોજ ભાતભાતનાં ભોજન મળે છે. બીજાં સાત બાળકોને જુદાં જુદાં મંદિરે મોકલું છું.. એકની આવક છે ૨૦૦થી ૩૦૦ રૂપિયા અને એક સંસ્થાવાળા રોજ આવે છે એ અમને ભરપેટ ભોજન કરાવે છે.’

કામ બધું વાંસનું, પણ ક્લાસ રૂમ એ રીતે બનાવવામાં આવ્યા છે, જેને લીધે બહુ ઠંડી ના લાગે. વરસાદનું પાણી પણ બહાર નીકળી જાય એવી વ્યવસ્થા પણ છે. ‘જિતુ સર’નો આ છે નવો મુકામ.

હજી આ વાત ચાલતી હોય છે ત્યાં જિતુ સરને બીજો એક ઝટકો લાગે છે. એક બહેન અને એના હાથમાં છે છ મહિનાની દીકરી. પેલી સ્ત્રી બાવીસેક વર્ષની હશે. સફેદ સાડી પહેરેલી. જિતુ સરની ઉત્કંઠાને ઠારતાં પેલા ભાઈ કહે છેઃ