મહાભારત, માર્ગદર્શક, મહાકાવ્ય

મહાભારતનું ખોખું બહારથી સૌએ જોયું છે, પણ તમે ખોખાની અંદર જોયું છે? અંદર એવું સોનું ભરેલું પડ્યું છે, જે જીવનને સમૃદ્ધ બનાવી શકે એમ છે.

- દીપક સોલિયા

હેલો! કેમ છો? મજામાં?

હવેથી આપણે દર અઠવાડિયે મહાભારત વિશે વાતો કરીશું. તમારા મનમાં એવો સવાલ જાગી શકે કે ચિત્રલેખામાં વળી મહાભારત શા માટે?

ઓકે, આ સવાલના જવાબમાં વળતો સવાલઃ મહાભારત શા માટે નહીં? શા માટે મહાભારત વિશે લોકોની જાણકારી ન વધવી જોઈએ?

સમગ્ર વિશ્વ નમ્ર બનીને આપણા મહાભારતને પશ્ચિમનાં ઈલિયડ અને ડેંસી જેવાં મહાકાવ્યોથી પણ વધુ સમૃદ્ધ અને મહાન ગણે છે. ફક્ત કદની જ વાત કરીએ તો પણ મહાભારતનું કદ ઈલિયડ-ઑડેંસીના સરવાળા કરતાં દસેક ગણું મોટું છે. માન્યું કે એકલા કદનું મહત્ત્વ નથી. મૂળ વાત એ છે કે મનોરંજન અને મંથનના મામલે મહાભારતમાં જેટલી સમૃદ્ધિ છે એટલી વિશ્વના અન્ય કોઈ ગ્રંથમાં નથી. મહાભારતમાં જેટલા રસ છે અને જેટલું ઊંડાણ છે એટલું બીજે ક્યાંય મળવું, એ પેલી અમિતાભવાળી ફિલ્મના ડૉનને પકડવા જેવું છે: મુશ્કેિલ હી નહી, નામુમકન.

આવા આ મહાકાવ્ય વિશે ભારતીયોની જાણકારી કેટલી? હા, પ્રાથમિક વાર્તા સૌ જાણે છે. પાંડવો અને કૌરવો ગાદીના મામલે બાખડ્યા અને એમાં બહુ બધા લોકો મર્યા એટલી મૂળભૂત વાર્તા ભારતના હિંદુ તો ઠીક, ઘણાખરા બિનહિંદુઓ પણ જાણે છે, પરંતુ મહાભારતની અસલી મજા એમાંની ઝીણી ઝીણી કથા-આડકથાઓમાં તથા એમાંથી ફલિત થતા બોધમાં છે.

એક કિસ્સો યાદ આવ્યો.

એક ભિખારી હતો. વર્ષોથી એ મંદિરની બહાર લાકડાંના એક ખોખા પર બેસીને ભીખ માગતો. એક દિવસ એક અજાણ્યો માણસ એની પાસે આવ્યો. ભિખારીએ ભીખ માગી.

પેલા માણસે કહ્યું: ‘મારી પાસે તને આપવા જેવું તો કશું નથી, પણ તું આ જે ખોખા પર બેઠો છે એમાં શું છે?’

‘એમાં તો શું હોય? એમાં કંઈ નથી. એ ખાલી ખોખું છે.’

‘તેં ક્યારેય એ ખોલીને જોયું છે? એક વાર જો તો ખરો.’ પેલા માણસે બહુ આગ્રહ કર્યો એટલે ભિખારીએ ખોખાનો ઉપરનો ભાગ તોડ્યો. એની આંખો પહોળી થઈ ગઈ. ખોખામાં સોનું ભરેલું હતું.

અલબત્ત, આ સત્ય ઘટના નથી, ફક્ત એક બોધકથા છે. આધ્યાત્મિક ગુરુ એખાર્ટ ટોલેએ પોતાના અતિ સફળ પુસ્તક ધ પાવર ઑફ નાઉનો આરંભ આ બોધકથાથી કર્યો છે. આ બોધકથાનો બોધ સાદો છે: બીજે બધેથી ભીખ માગવાનું બંધ કરીને ખુદની અંદર જો.

આ વાંચીને કોઈ એવો છણકો કરી શકે કે પણ હું ભિખારી થોડો છું?