એક ભારત નહીં, આખું ભારત એક જગ્યાએ..

કચ્છી વણાટકળાના મોસાળ સમા ભુજોડી ગામમાં બનેલા આઝાદીની ગૌરવગાથા વર્ણવતા ‘વંદે માતરમ મેમોરિયલ’ને છ વર્ષ પૂર્ણ થવામાં છે ત્યારે દેશના આ પ્રથમ 4-D મ્યુઝિયમની મુલાકાત લઈ તાજો કરીએ સ્વતંત્ર સંગ્રામનો ઇતિહાસ.

- સુનીલ માંકડ (ભુજ)

આ દિલ્હીનું સંસદ ભવન ખરું, પણ આ તો છે ભુજોડીમાં બનેલું ‘વંદે માતરમ મેમોરિયલ’, જેમાં સંસદ ભવનની પ્રતિકૃતિની અંદર છે ભારત માતાની ભવ્ય મૂર્તિ અને આઝાદીની લડતની ઝાંખી આપતું પ્રદર્શન.

સ્કૂલ-કૉલેજમાં વૅકેશન પડવાને બસ, હવે થોડા જ દિવસની વાર છે. ઘણા પરિવારે ઉનાળાની રજામાં ક્યાંક ને ક્યાંક બહાર જવાના પ્લાન બનાવી લીધા હશે. મોટા ભાગના લોકો સ્વાભાવિક છે કે આ દિવસોમાં કોઈ ને કોઈ હિલસ્ટેશન તરફ દોટ મૂકે.

- પણ ધારો કે તમે કોઈ બીજે સ્થળે જવાનું વિચારો તો? 

આપણે ગયા ઓગસ્ટમાં જ દેશની સ્વતંત્રતાનાં ૭૫ વર્ષ ઉજવ્યાં આઝાદીનો અમૃત મહોત્સવ! હવે ધારો કે તમને વિચાર આવે કે સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ સાથે સંકળાયેલા સ્થળ કે આપણા રાષ્ટ્રીય નેતાઓના જન્મસ્થાનની મુલાકાત લેવી છે તો?

શક્ય છે, તમે ગાંધીજીના જન્મસ્થળ પોરબંદરની મુલાકાત લો અથવા સરદાર પટેલ જ્યાં ઊછર્યા એ કરમસદ જાવ. અંગ્રેજોની બેરહેમીની ગાથા જાણવા જલિયાંવાલા બાગ જોવા અમૃતસર જાવ. કાળા પાણીની સજા તરીકે કુખ્યાત એવી પોર્ટ બ્લેર-આંદામાનની જેલ જોવા પણ તમે જઈ શકો.

- પરંતુ આઝાદીનો આખો ઈતિહાસ જાણવો હોય તો?

તો તમારે કચ્છના ભુજ નજીકના ભુજોડી ગામની મુલાકાત અવશ્ય લેવી પડે. આ એક સ્થળ એવું છે જ્યાં સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના અનેક ક્રાંતિવીરોનાં સ્મારક સહિત રાષ્ટ્રભક્તિના અનેક રંગો એકસાથે જોવા મળશે. એ સ્થળ એટલે વંદે માતરમ મેમોરિયલ.

દેશભક્તિ અને ધર્મના રંગો સાથે કળાની પીંછીથી બનાવેલું ચિત્ર સંમોહિત કરી શકે છે. આવું એક ચિત્ર એટલે કચ્છના ભુજ નજીકનું ભુજોડી ગામ. ભુજથી આશરે પંદરેક કિલોમીટરના અંતરે આવેલું આ એક સરસ મજાનું નાનકડું ગામ છે. કાચાં-પાકાં કેટલાંક મકાનો, ઊંચા-નીચા ઓટલા, ખાડાવાળા ધૂળિયા રસ્તા અને કચ્છી પહેરવેશમાં મહાલતા સ્થાનિક કચ્છી માડુઓ.. આ બધું આ ગામની સહજ ઓળખાણ છે.

ભુજોડી એટલે મૂળ તો વણકર સમાજની હસ્તકળા અને કચ્છી વર્ક માટે અતિ જાણીતું ગામ. વર્ષોથી અહીં રહેતા લોકોના લોહીમાં જ હાથવણાટની કળા વહે છે. જાણીતા ઉદ્યોગપતિ કાન્તિસેન શ્રોફ અને એમનાં પત્ની ચંદાબહેને સૃજન સંસ્થા શરૂ કરી ભુજોડીની કળાને દૂરદેશાવર પહોંચાડી.