કાચું કપાય ત્યારે કેમ બધા ઊંઘતા ઝડપાય છે?

મોટી આર્થિક કટોકટી ઊભી થાય ત્યારે રૅટિંગ એજન્સીઓથી લઈ રેગ્યુલેટર સુધી સામે આંગળી ચીંધવામાં આવે તો પણ એમની કામગીરીની કે કાર્યક્ષમતાની ઝાઝી ચર્ચા થતી નથી. અત્યારે વૈશ્વિક સ્તરે નાણાકીય સંસ્થાઓનાં ઉઠમણાંની વાત ચાલી રહી છે. જો કે ભારતીય બૅન્કિંગ સિસ્ટમ પર એની અસરની શક્યતા નહીંવત્ છે. લાગે છે કે આર્થિક નિયમનોની બાબતમાં હવે વિકસિત દેશોએ ભારત પાસેથી શીખવાની જરૂર છે.

- જયેશ ચિતલિયા

સિલિકોન વૅલી બૅન્ક જેવી ધરખમ ગણાતી નાણાકીય સંસ્થા નાદારી ફૂંકવાને આરે આવી જાય ત્યાં સુધી કોઈને ગંધ કેમ ન આવે?

આપણા દેશમાં હોય કે ગ્લોબલ સ્તરે, કોઈ બૅન્ક, કંપની કે નાણાસંસ્થાનું ઉઠમણું થાય ત્યારે એ ઉઠમણાનાં કદ-સ્વરૂપને આધારે એની શું અસર થશે એ ચર્ચા બધે થાય, પરંતુ ઉઠમણાની નોબત આવી જાય ત્યાં સુધી નિયમન સંસ્થાઓ, રૅટિંગ એજન્સીઓ, રિસર્ચ કંપનીઓ અને વિશ્વની ટોચની એકાઉન્ટિંગ-ઑડિટ કંપનીઓ શું કરતી હોય છે એ સવાલની ચર્ચા ભાગ્યે જ થાય છે. આવી ચર્ચા થાય તો પણ તેને ઢાંકી દેવામાં કે પછી બીજે ફંટાવી દેવામાં આવે છે. આવા દાખલા અનેક છે.

સત્યમ કમ્પ્યુટર, માધવપુરા મર્કેન્ટાઈલ બૅન્ક (કેતન પારેખ), સ્ટેટ બૅન્ક સહિત વિવિધ બૅન્કો (સિક્યોરિટીઝ કૅમ-બિગ બુલ હર્ષદ મહેતા), મેહુલ ચોક્સી, નીરવ મોદી, વિજય માલ્યા, આઈએલએફએસ (ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર લિઝિંગ ઍન્ડ ફાઈનાન્સિયલ સર્વિસિસ), ગ્લોબલ ટ્રસ્ટ બૅન્ક, યેસ બૅન્ક, વગેરે બૅન્કો, કંપનીઓ, ઉદ્યોગપતિઓની ક્રાઇસિસ સમયે શું બધું અચાનક થયું? નહીં, સંભવ જ નથી.

જેમ બાળક સ્ત્રીના ગર્ભમાંથી જન્મ લે એ પહેલાં એ સ્ત્રી ઘણી પીડામાંથી પસાર થતી હોય છે તેમ કોઈ કંપની કે બૅન્ક ઉઠમણું કરે એ પહેલાં ઘણી સમસ્યામાંથી પસાર થતી જ હોય છે. હા, એ સમસ્યા કોઈની સામે ન આવવા દેવાય કે છુપાવી રાખવામાં આવે અથવા દાબી રાખવામાં આવે એ જુદી વાત છે, પરંતુ આવી સમસ્યાથી કંપની કે બૅન્કના ટોચના વ્યવસ્થાપકો, એકાઉન્ટિંગ-ઑડિટ કંપની, કંપનીઓને ધિરાણ આપનાર બૅન્કો સાવ અજાણ હોઈ શકે નહીં. ઘણી વાર તો આ બધી હસ્તીઓ સત્યને સંયુક્ત રીતે ઢાંકી રાખવામાં સામેલ રહી જનતાને ગેરમાર્ગે દોરે છે. કંપનીનું અને બૅન્કનું ગવર્નિંગ બોર્ડ પણ મૌન ધારણ કરી લેતું હોય છે. નિયમન સંસ્થા સુધી વાત ન પહોંચે એવી વ્યવસ્થા પણ કરી લેવામાં આવે છે.

ચેતતો નર સદા સુખી.. તમારી મૂડી સલામત રહે એ માટે સતર્ક રહો.