મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય

અપ્સરાઓ પૃથ્વી પર માતા બન્યા બાદ સ્વર્ગમાં પાછી જતી રહે એવા કિસ્સા અનેક છે. ઠીક છે, પૃથ્વી કરતાં સ્વર્ગ એમને વહાલું હોય તો પણ સવાલ એ છે કે એક માતા પોતાના સંતાન પ્રત્યે આટલી નિર્લેપ કઈ રીતે રહી શકે?

- દીપક સોલિયા

ગુજરાતી ભાષાના સામાન્ય જ્ઞાનથી શરૂઆત કરીએ. બોલો, જેમની સગાઈ થઈ હોય અને હવે લગ્ન થવાનાં હોય એવાં સ્ત્રી-પુરુષને ગુજરાતીમાં શું કહેવાય?  અંગ્રેજીમાં એમને ફિયાન્સે કે બિથ્રોડ કહેવાય, પણ ગુજરાતીમાં?

આ માટેના હિંદી-ઉર્દૂ શબ્દથી પણ આપણે પરિચિત છીએઃ મંગેતર.

- પણ મંગેતરનું ગુજરાતી શું થાય? આ સવાલનો જવાબ કોઈને આવડે પણ ખરો અને કોઈને ન પણ આવડે. વાંધો નહીં. જવાબ છેઃ વાગ્દત્ત અને વાગ્દત્તા. આ શબ્દો આપણે સૌએ સાંભળેલા જ છે, પરંતુ એનું ચલણ ઓછું હોવાને કારણે એ ઝટ યાદ નથી આવતા. આવા બધા શબ્દો જીભે ચડે એનો એક જ રસ્તો છેઃ એનું ચલણ-વપરાશ વધારવાં. છોકરા-છોકરીઓએ ફિયાન્સે-મંગેતર જેવા શબ્દો વાપરવાને બદલે એવું કહેવું કે એ તો મારો વાગ્દત્ત છે કે એ તો મારી વાગ્દત્તા છે. કેટલા સરસ શબ્દો છે! 

તો વાત એ ચાલતી હતી કે ભૃગુવંશી રુરુની વાગ્દત્તા પ્રમદ્રરાને સાપ કરડી ગયો અને એ મૃત્યુ પામી.

પ્રમદ્રરાની માતા અપ્સરા મેનકા હતી અને પિતા હતા ગંધર્વરાજ વિશ્વાવસુ. બન્ને વચ્ચે સંબંધ બંધાયો. મેનકાના પગ ભારે થયા. સંતાન જન્મે ત્યાં સુધી મેનકા પૃથ્વી પર રોકાઈ અને છેવટે દીકરીને જન્મ આપીને, એને ઋષિ સ્થૂળકેશના આશ્રમ પાસે છોડીને એ પોતાના ઘરે એટલે કે સ્વર્ગમાં જતી રહેલી.

સ્વાભાવિક છે, સ્વર્ગ છોડીને પૃથ્વી પર કોણ રહે? પદમણીને પિયર પ્યારું. અપ્સરાના પ્રેમમાં પડ્યા પછી પૃથ્વીવાસી પુરુષે વિરહ વેઠવો પડ્યો હોય એવી કથા અનેક છે. આપણા કચ્છના ઓઢા જામની કથા તમે સાંભળી જ હશે. હોથલ પદમણીના પ્રેમમાં પડેલા અને એને પરણનારા ઓઢા જામની વેદના વ્યક્ત કરતું ગુજરાતી ફિલ્મ હોથલ પદમણીનું પેલું ગીત તમે સાંભળ્યું હશેઃ વીજલડી રે.. આમ ઝબકીને હાલ્યા જવાય નહીં..