મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય

બીજો ઈન્દ્ર એવો હોવો જોઈએ, જે પોતાની ઈચ્છા મુજબ પરાક્રમ કરી શકે, જે ઈચ્છે ત્યાં જઈ શકે, જે ઈચ્છે એવું રૂપ ધારણ કરી શકે, જે સ્વર્ગના ઈન્દ્ર કરતાં સો ગણો વધુ શક્તિશાળી હોય, જેની ગતિ મનની ગતિ જેટલી તેજ હોય..

- દીપક સોલિયા

જીવસૃષ્ટિનો એ આરંભકાળ હતો. એ વખતે જી પશુ-પક્ષી તેમ જ દેવ-માનવથી માંડીને દૈત્ય-દાનવ, વગેરે અનેક કુળના પિતા તરીકે આરંભ કરનારા પ્રજાપતિ મહર્ષિ કશ્યપે પોતાના થકી શ્રેષ્ઠ સંતતિ પેદા થાય એ માટે એક મહાયજ્ઞ યોજેલો. એ યજ્ઞમાં હોમવા માટેનું લાકડું-સમિધ લાવવાનું કામ ઋષિઓ તેમ જ દેવોએ ઉપાડી લીધેલું. એ સેવાકાર્યમાં જોડાયેલા સ્વયં દેવરાજ ઈન્દ્ર પોતાની ક્ષમતા મુજબ પર્વત જેવડો મોટો સિમધનો ભારો લઈને આવી રહ્યા હતા ત્યારે એમણે અંગૂઠાથી પણ નાના કદના વાલખિલ્ય મુનિઓને ખોબા જેવડા ખાબોચિયામાં પડેલા જોયા. એ મુનિઓ પણ કશ્યપ ઋષિના યજ્ઞના સમિધ રૂપે ખાખરાની નાની ડાળખી સંયુક્ત રીતે ઊંચકીને આવી રહ્યા હતા, પણ કમભાગ્યે ભીની જમીન પર ગાયની ખરીથી પડેલા એક ટચૂકડા ખાડામાં આ વાલખિલ્ય મુનિઓ પડી ગયા, એમાંથી બહાર આવવા મથી રહેલા એ મુનિઓને જોઈને ઈન્દ્રના ચહેરા પર તુચ્છકારભર્યું સ્મિત પ્રગટ્યું.

ઈન્દ્ર તો પછી ત્યાંથી તરત જતા રહ્યા, પરંતુ વાલખિલ્ય મુનિઓને એ અપમાન અત્યંત ખૂંચ્યું. એમણે ઈન્દ્રના અપમાનનો બદલો લેવા માટે પોતાનો એક આગવો યજ્ઞ આરંભ્યો. મોટેમોટેથી મંત્રોચ્ચારો કરીને અને વિધિપૂર્વક યજ્ઞમાં આહુતિ આપીને એમણે પોતાની ઈચ્છા પ્રગટ કરીઃ ‘ઈન્દ્રને ડરાવે એવો એક બીજો ઈન્દ્ર પેદા થાઓ. એ બીજો ઈન્દ્ર એવો હોવો જોઈએ, જે પોતાની ઈચ્છા મુજબ પરાક્રમ કરી શકે, જે ઈચ્છે ત્યાં જઈ શકે, જે ઈચ્છે એવું રૂપ ધારણ કરી શકે, જે વીરત્વમાં સ્વર્ગના ઈન્દ્ર કરતાં સો ગણો વધુ શક્તિશાળી હોય, જેની ગતિ મનની ગતિ જેટલી તેજ હોય..'

વાલખિલ્યોના આવા અનુષ્ઠાન વિશે ઈન્દ્રને સમાચાર મળ્યા. ઈન્દ્ર ગભરાયા. એ કશ્યપ ઋષિને મળ્યા, કારણ કે એ જાણતા હતા કે કશ્યપ ઋષિ તથા વાલખિલ્યો વચ્ચે સ્નેહ અને આદરયુક્ત મજબૂત સંબંધ હતો.

ઈન્દ્રની ચિંતા જાણ્યા બાદ કશ્યપ ઋષિએ એમને સાંત્વન આપ્યું: ‘તમે જાઓ, હું વાલખિલ્યો સાથે વાત કરી લઈશ.’

કશ્યપ ઋષિએ વાલખિલ્યોને મળીને પૂછ્યું: તમે બીજા ઈન્દ્રની ઉત્પત્તિ માટે યજ્ઞ કર્યો છે?’

સત્યવાદી વાલખિલ્યોએ કહ્યું: ‘હા. અમે યજ્ઞ કર્યો છે અને યજ્ઞ પૂરો પણ થઈ ચૂક્યો છે.’