મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય

જનમેજયે ક્રોધ અનુભવ્યો ખરો, પરંતુ એણે સંયમ દાખવ્યો. પોતાના મહાપ્રતાપી પૂર્વજ ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિરની માફક જનમેજય પણ શાંતિથી અને સમજદારીથી ધર્મનું પાલન કરવામાં માનનારો રાજા હતો.

- દીપક સોલિયા

નાગરાજ વાસુકિએ ગોઠવણપૂર્વક, જહેમતપૂર્વક બહેન જત્કારુને ઋષિ જરત્કારુ સાથે પરણાવી, જેથી એમનું ભાવિ સંતાન નાગવંશને જનમેજયના સર્પયજ્ઞમાં થનારા નાશથી બચાવી શકે.

બહેનને પરણાવીને વાસુકિએ બહેન-બનેવીને પોતાની સાથે જ રાખ્યાં. એમને સુંદર નિવાસસ્થાન આપ્યું. ઋષિ જરત્કારુ અને નાગકન્યા જરત્કારુનું લગ્નજીવન શરૂ થયું. થોડા જ સમયમાં સમસ્યા પેદા થઈ. એક સાંજે ઋષિ જરત્કારુ પત્નીના ખોળામાં માથું રાખીને સૂતા હતા. સૂર્યાસ્તનો સમય થવા આવ્યો. ઋષિ જરત્કારુ સંધ્યા-ઉપાસનામાં ક્યારેય ચૂકે નહીં. એ એમનો ધર્મ હતો. પત્નીને ચિંતા થઈ કે પતિ જો ઊઠશે નહીં તો એ એમનો ઉપાસનાધર્મ ચૂકી જશે. જો કે પતિને જગાડવામાં મુશ્કેલી એ હતી કે પતિએ લગ્ન વખતે જ પત્નીને ચેતવણી આપેલી કે તું મને ન ગમે એવું કંઈ પણ બોલીશ કે કરીશ તો હું જતો રહીશ. 

પત્નીએ થોડી પળો તીવ્ર મંથન કર્યું. પછી તારણ કાઢ્યું કે પતિને એ ઉઠાડશે તો પિત નારાજ નહીં થાય, બલકે એમનું હિત ઈચ્છવા બદલ રાજી થશે, પરંતુ એવું ન થયું. પત્નીએ જગાડેલા પતિ જરત્કારુ રાજી ન થયા. એમણે કહી દીધું: ‘હું તને છોડીને જાઉં છું.’ પત્નીએ સમજાવવાની કોશિશ કરીઃ ‘તમે ધર્મ ન ચૂકો એ માટે મેં તમને જગાડ્યા.’ પણ સામે પતિએ ભળતી જ દલીલ કરીઃ ‘મારો પ્રભાવ એટલો બધો છે કે હું ઊઠું નહીં ત્યાં સુધી સૂર્ય પણ ઢળી શકે નહીં. માટે તારે મને જગાડવાની જરૂર નહોતી.’

પતિ જવા લાગ્યા. પત્ની એકદમ ચિંતામાં પડી ગઈ. એણે ઉતાવળે સૌથી મહત્ત્વનો મુદ્દો છેડ્યો: ‘જે હેતુથી મારા ભાઈ વાસુકિએ મારાં લગ્ન તમારી સાથે કર્યાં હતાં એ સિદ્ધ નહીં થાય તો વાસુકિ મને શું કહેશે, હું એમને શો જવાબ આપીશ એ તો વિચારો. હે સજ્જન, માતાના શાપથી ગભરાયેલા મારા સ્વજનોએ આપના અને મારા મિલનથી ભાણેજ મેળવવાની આશા રાખી હતી. એ આશાનું શું?’

ઋષિ સહેજ કૂણા પડ્યા. એ બોલ્યા: ‘હે સુભગા, અગ્નિ સમાન તેજસ્વી અને વિદ્વાન ઋષિ તમારા ગર્ભમાં વિરાજે છે.’ આટલું કહીને એ જતા રહ્યા,હંમેશને માટે.