જૂનાગઢને મળશે ઈસુના નવા વર્ષની ઐતિહાસિક ભેટ

નવાબી કાળની યાદોને સંઘરીને બેઠેલો મહાબત મકબરા પરિસર વર્ષોની જહેમત બાદ હવે નવાં રૂપ-રંગમાં લોકો સમક્ષ ફરી ખુલ્લો મૂકવામાં આવી રહ્યો છે ત્યારે જાણીએ એના ભૂતકાળ અને વર્તમાનને..

- દેવેન્દ્ર જાની (જૂનાગઢ)

ઐતિહાસિક નગરી જૂનાગઢમાં પ્રવેશ કરતાં આજે પણ નવાબી શાસનની યાદ તાજી થાય. શહેરમાં રેલવેસ્ટેશનની સામે જૂની જેલથી કોર્ટ તરફ આગળ વધતાં બિસમાર રસ્તા, જૂનાં મકાન અને ટ્રાફિક વચ્ચે સુખદ્ આશ્ચર્ય આપતી સ્થાપત્યકળાના બેનમૂન એવા મહાબત મકબરાની ઈમારત નજરે ચડે છે. આ ઈમારત જોતાં આગ્રાનો તાજમહાલ આંખ સામે આવે. ઈસ્લામિક શાસન વખતની આ બન્ને ઈમારત વચ્ચે સામ્ય એ છે કે શિલ્પસ્થાપત્યના ઉત્તમ નમૂનારૂપ બન્ને ઈમારતનાં નિર્માણ સ્નેહીજનોની યાદમાં કરવામાં આવ્યાં છે.

નવાબી કાળના મહામૂલા વારસા સમી મકબરાની આ ઈમારત સમયનો લૂણો લાગી જતાં જર્જરિત થઈ હતી. આનંદની વાત એ કે પુરાતત્ત્વ અને પ્રવાસન વિભાગની સતત બે વર્ષની જહેમત બાદ હવે રિસ્ટોરેશન (જીર્ણોદ્વાર)નું કામ પૂર્ણ થયું છે અને જૂનાગઢને નવા વર્ષમાં નવું નજરાણું મળી રહ્યું છે.

નવાબી નગરીના આ ઐતિહાસિક સ્થળના વર્તમાનને જાણીએ એ પહેલાં ભૂતકાળમાં એક ડોકિયું: જૂનાગઢના નવાબ મહોબત ખાનજી બીજાએ ઈન્ડો-ઈસ્લામિક સ્થાપત્યની સાથે યુરોપિયન ગૉથિકશૈલીને સાંકળી પોતાની માટે મહાબત મકબરાનું નિર્માણ ઈસવી સન ૧૮૭૮માં શરૂ કરાવ્યું હતું, જે ૧૮૯૨માં પૂરું થયું. મકબરાને ભવ્ય બનાવવા નવાબે ખાસ ઈસ્લામિક સ્થાપત્યશૈલીના જાણકારો અને મજહબી પરંપરાના અભ્યાસઓને રોક્યા હતા. મકબરાની નજીક ચિતાખાના ચોકમાં જૂનાગઢમાં બાબીવંશના પહેલા નવાબ શેર ખાનને દફનાવવામાં આવ્યા હતા. આ પરિસરમાં બાબીપરિવારના અનેક સભ્યોની કબર છે.