ડાળી તોડીને બનાવો નવો છોડ

બીજમાંથી છોડ તૈયાર કરવાનું શીખ્યા બાદ હવે કટિંગમાંથી નવો રોપ તૈયાર કરતાં શીખો.

- પૂર્વી શાહ

ઘણાં છોડ, વૃક્ષ ને વેલાના નવા રોપા મૂળ વનસ્પતિની ડાળીમાંથી તૈયાર કરી શકાય છે. ચોક્કસ રીતે ડાળીનો અમુક ભાગ કટ કરીને માટીમાં રોપી દેતાં એકાદ મહિનામાં એનો નવો રોપ બને છે. આવાં કટિંગ લગાડવા માટે વર્ષાઋતુ શ્રેષ્ઠ છે.

કટિંગ ત્રણ પ્રકારનાં હોય છેઃ સૉફ્ટ સ્ટેમ (પોચી ડાળી), સેમિ-હાર્ડ કે સેમિ-સૉફ્ટ સ્ટેમ (મધ્યમ ડાળી) અને હાર્ડ સ્ટેમ (કડક ડાળી).

જાડી, લીલી, સરળતાથી હાથ વડે તોડી શકાય એ ડાળી સૉફ્ટ સ્ટેમ. અજમો, મની પ્લાન્ટ, મોટા ભાગના હર્બ્સ અને ઈનડોર પ્લાન્ટ્સ આવી સૉફ્ટ સ્ટેમમાંથી જ વિકસે છે.

જાડી, બ્રાઉન અને થડની જેમ કડક છાલવાળી ડાળીને હાર્ડ સ્ટેમ કહે છે. ફ્રૂટ પ્લાન્ટ, સરગવો, જાસવંતી, ગુલાબ, લીંબુ, લીમડો, બોગનવેલ, વગેરેના રોપા તૈયાર કરવા માટે કે કલમ કરવા માટે હાર્ડ સ્ટેમ અનુકૂળ ગણાય છે.

જે ડાળી થોડી હાર્ડ થવા માંડી હોય અને ઉપરનો ભાગ થોડો લીલો હોય એ મધ્યમ ડાળી છે. ઉપરથી જાડી લાગતી આવી ડાળખીની અંદર પાણી હોય છે એટલે એ પોલી હોય છે. અરડૂસી, ચંપો, વગેરે પ્લાન્ટ એમાંથી બનાવી શકાય. આવી ડાળીની રોપણી ઑક્ટોબરમાં વધારે અનુકૂળ છે.

ડાળી કટ કરવા માટેનો મૂળ વૃક્ષ તંદુરસ્ત હોવો જોઈએ, એના પર ઑલરેડી ફ્રૂટિંગ કે ફ્લાવરિંગ થઈ ગયું હોવું જોઈએ. પેન્સિલ જેટલી જાડાઈવાળી ડાળી પસંદ કરવી. ડાળી પર નવી ડાળખી જ્યાંથી ફૂટે એ નોડ એટલે કે ગાંઠની એક ઈંચ નીચેથી ડાળીને ૪૫ અંશના ખૂણે કટ કરવી. આ કટિંગ છથી સાત ઈંચ લાંબું હોવું જોઈએ ને એમાં ત્રણથી ચાર ગાંઠ હોવી જોઈએ.