ચાલો, ઓળખીએ તરુવરને...બચાવીએ વરસાદી જળને

એક ‘વૃક્ષશત્રુ’ને મળ્યા પછી અમદાવાદના આ વ્યવસાયીની જિંદગી એવી તો બદલાઈ કે એમણે લોકોને વૃક્ષોની મહત્તા સમજાવવા સાથે વર્ષાજળના સંચયની પ્રાચીન કળા પણ પુનઃ જીવિત કરી છે.

- મહેશ શાહ (અમદાવાદ)

બારેક વર્ષ પહેલાં અમદાવાદના એક શ્રીમંત વેપારીએ આર્કિટેક્ટ અને લેન્ડસકેપ ડીઝાઇનર લોકન્દ્ર બાલાસરિયાને પોતાના બંગલે બોલાવેલા. ઔપચારિક વાત બાદ વેપારીએ બગીચો બતાવીને કહ્યું: ‘અહીં સુકાયેલાં પાંદડાં અને લો બહુ ખરે છે, એનો કચરો થાય છે. મારે ગાર્ડન સફાચટ કરી ફ્લોરિંગ કરાવવું છે અથવા તો શું કરી શકાય એનાં સજેશન આપો.’

સામાન્યપણે લોકો ગાર્ડન બનાવવા માટે માર્ગદર્શન લે, પણ અહીં ઊંધો સીન જોઈને લોકેન્દ્રભાઈને આઘાત લાગ્યો. એમણે વેપારીને વૃક્ષો ન કાપવાની સલાહ આપી, વૃક્ષોની મહત્તા પણ સમજાવી. જો કે વેપારીનો વિચાર ન બદલી શકાયો એટલે લોકેન્દ્રભાઈ ત્યાંથી નીકળી ગયા.

એ ઘટના બાદ એમને ચિંતા થઈઃ ખરી પડતાં પાંદડાં, ડાળી, ફૂલને કચરો માનીને કેટલા લોકો વૃક્ષ કપાવતા હશે?

ઉકેલ એમણે જાતે જ શોધ્યો. એમણે લોકોને વિવિધ વૃક્ષોનો વૈજ્ઞાનિક પરિચય કરાવીને ઉપિયોગિતા સમજાવવા સાથે વૃક્ષારોપણ અને વૃક્ષોનાં જતનની વિનામૂલ્યે જાણકારી આપવાનું કામ સ્વેચ્છાએ હાથ ધર્યું. એમાં કેટલાક હોર્ટિકલ્ચરિસ્ટનું માર્ગદર્શન લીધું. વૃક્ષની જાણકારી ચાલતાં કે હરતાં-ફરતાં આપવી હતી એટલે અર્થસભર નામ રાખ્યુંઃ ટ્રી વૉક. એ હતું વર્ષ ૨૦૧૩. ટ્રી વૉનો સમય નક્કી કર્યો દર મહિનાના બીજા શનિવારે સવારે દોઢ કલાક.

શરૂમાં દસેક સહભાગીની સંખ્યા આગળ જતાં વધીને દોઢસોએ પહોંચી. વૉકના પ્રથમ કલાકમાં એ વૃક્ષ પાસે ઊભા રહીને ઝાડનું નામ, વૈજ્ઞાનિક ઓળખ, સીઝન, પાંદડાં-ફુલ-ફળનાં રંગ-રૂપ-સુગંધ, એના પર આશરો લેતાં પંખીઓની ઓળખ, વૃક્ષની મહત્તાથી માંડીને વૃક્ષ સાથે સંકળાયેલી પૌરાણિક કે દંતકથા, વગેરેની સરળ સમજ આપે. તો એ પછી માટી, દેશી ખાતર બનાવવાની રીત, સિંચાઈની પદ્ધતિ, સુકાયેલાં અને ખરી પડેલાં પાંદડાં કે ફૂલનો ઉપયોગ, વગેરે પણ જણાવે. છેલ્લે પ્રશ્નોત્તરી થાય. આખરમાં રોપા અને બીજનું વિનામૂલ્યે વિતરણ પણ કરે.