૧૦૧ નૉટઆઉટ

૫૫ પેટન્ટ, ૨૯૦ સંશોધન પેપર, ૧૦ પુસ્તક અને અને... ઑર્ગેનિક કેમિસ્ટ્રી ક્ષેત્રે નોંધપાત્ર પ્રદાન બદલ જેમનું નામ આજેય આદરથી લેવામાં આવે છે એ ‘ભીષ્મ પિતામહ’ સુખદેવજી લાલા હજી હાર્યા નથી અને થાક્યા પણ નથી. દેશ-દુનિયાનાં અનેક શહેરોમાં ફરી વળેલા ‘લાલાજી’એ જીવનનાં પાછલાં વર્ષોમાં ભાવનગર સાથે ભાવસંબંધ બાંધી લીધો છે.

- જયેશ દવે (ભાવનગર)

૧00 વર્ષની વયે પહોંચેલા વયોવૃદ્ધ માણસ શું પ્રવૃત્તિ કરતા હોય? એવા ૯૯ ટકા વૃદ્ધો તો પથારીવશ જ હોય અને પોતાની રોજિંદી દિનચર્યા પણ માંડ કરી શકતા હોય. જો કે ૧૦૧મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરનારા સુખદેવજી લાલાની વાત કંઈક અલગ જ છે. ૯૮ વર્ષ સુધી સંશોધન ક્ષેત્રે સતત પ્રવૃત્ત રહેલા અને અત્યારેય વાંચન અને જ્ઞાન અર્જુન સાથે કાર્યરત એવા આ રસાયણવિજ્ઞાની હજી પણ કશુંક નવું જાણવા, કશુંક નવું આપવા તત્પર છે.

પદ્મભૂષણ એવૉર્ડથી સમ્માનિત વિજ્ઞાની ડૉ. સુખદેવ લાલાએ રસાયણશાસ્ત્ર ક્ષેત્રે એક લાંબી સફર પૂરી કરી છે. ઑર્ગેનિક કેમિસ્ટ્રીના ભીષ્મ પિતા તરીકે જેમને બિરદાવવામાં આવે છે એ ડૉ. સુખદેવે પોતાની કારકિર્દીમાં અનેક અદ્વિતીય સોપાન સર કર્યા છે. ભારત સરકારે ૨૦૦૮માં એમને પદ્મભૂષણથી સમ્માનિત કર્યા છે. એ ઉપરાંત, શાંતિ સ્વરૂપ ભટનાગર એવૉર્ડ, સુદબ્રોહ ચંદ્રક, પીસી રૉય એવૉર્ડ, વિશ્વકર્માં મેડલ, અમેરિકન કેમિકલ સોસાયટીનો અર્નેસ્ટ ગન્થર એવૉર્ડ, વૈશ્વિક ઔદ્યોગિક એવૉર્ડ સહિતનાં અનેક સમ્માન એમના નામે બોલે છે.

આટલાં સમ્માન છતાં નિરાભિમાની, મિતભાષી સુખદેવ લાલા ચિત્રલેખાને કહે છેઃ ‘નૅચરલ પ્રોડક્ટ તથા ઑર્ગેનિક કેમિસ્ટ્રી માટે જે કરી શક્યો એનો આનંદ છે, પરંતુ હજી તો ખૂબ બધું કરવાનું બાકી છે. મારી વય થઈ, પરંતુ મારા વિદ્યાર્થીઓ અને આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા વિજ્ઞાનીઓએ જ્ઞાનયાત્રા ચાલુ રાખી છે એનો આનંદ વધુ છે.’

એમનો આશાવાદ સાચો છે, કારણ કે તથ્યો અને સંશોધનાત્મક આંકડા સાથે લાલાજીએ લખેલાં ૧૦ પુસ્તકો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે રજૂ થયેલાં ૨૯૦થી વધુ રિસર્ચ પેપર્સ આ ક્ષેત્રના વિદ્યાર્થીઓને ઉપયોગી થઈ રહ્યાં છે. માત્ર ભારત જ નહીં, પરંતુ વિદેશનાં વિશ્વવિદ્યાલયોમાં પણ એમનાં સંશોધનોની નોંધ લેવાતી રહે છે.