બજેટમાં ગરીબો તો સાવ જ ભુલાઈ ગયા

૨૦૦૫માં મનમોહન સિંહની સરકારે મનરેગા નામે કાયદો કરીને ગ્રામ વિસ્તારોમાં દરેક પરિવારને ૧૦૦ દિવસની રોજગારી આપવાની બાંયધરી આપી હતી

- હેમન્તકુમાર શાહ

નાણાંપ્રધાને ૨૦૨૩-૨૪ માટે જે બજેટ રજૂ કર્યું છે તે માટલામાંથી પાણી ઝમવાના સિદ્ધાંત પર એટલે કે ટ્રિકલ ડાઉન થિયરી પર કામ કરતું લાગે છે. આ સિદ્ધાંત એમ કહે છે કે માટીના માટલામાં પાણી ભરેલું હોય તો તેમાંથી નીચે ધીમે ધીમે જેમ પાણી ઝમે છે તેમ વિકાસ પણ ધીમે ધીમે નીચે ઝમતો ઝમતો ગરીબો સુધી પહોંચે છે. પછી ભલે ને તે અત્યારે થોડાક લોકો સુધી જ પહોંચતો હોય. બજેટમાં જે પણ જોગવાઈઓ છે તે એવા પ્રકારની છે કે જેમાં એમ માની લેવામાં આવ્યું છે કે એ બધી જોગવાઈઓથી જે વિકાસ થશે તે આપમેળે ગરીબો સુધી વિકાસને લઈ જશે. હકીકતમાં ગરીબોનો આપમેળે વિકાસ થતો નથી, કારણ કે તેઓ બજારમાં ખરીદશક્તિ ધરાવતા નથી.

દેશમાં ગરીબોની સંખ્યા ૮૦ કરોડથી થોડી વધારે છે અને સરકાર તેમને ૨૦૧૩માં મનમોહન સિંહની સરકાર દ્વારા કરવામાં આવેલા રાષ્ટ્રીય અન્ન સલામતી ધારા અનુસાર સસ્તું અનાજ આપવાને બદલે મફત અનાજ આપે છે. ૨૮ મહિનાથી જે આ યોજના ચલાવવામાં આવે છે તેની પાછળ જે અન્ન સબસિડીનો રૂ. બે લાખ કરોડનો ખર્ચ બજેટમાં થાય છે તે ઘણો મોટો છે, તેમાં કોઈ શંકા નથી, પરંતુ આ વાસ્તવિકતા છે અને તેને બજેટની બીજી બધી બાબતોમાં ધ્યાનમાં લેવામાં આવી નથી.

ભારે અપોષણ છતાં ખર્ચમાં ઘટાડો

પોષણની જ વાત કરીએ. ભારતમાં ઉંમર પ્રમાણે ઊંચાઈ ન ધરાવતાં પાંચ વર્ષથી ઓછી વયનાં બાળકોનું પ્રમાણ ૩૫.૫ ટકા છે અને ઊંચાઈ પ્રમાણે વજન ન ધરાવતાં બાળકોનું પ્રમાણ ૧૯.૩ ટકા છે અને ઓછું વજન ધરાવતાં બાળકોનું પ્રમાણ ૩૨.૧ ટકા છે. આમ છતાં બજેટમાં અગાઉ મધ્યાહ્ન ભોજન યોજના તરીકે ઓળખાતી પી.એમ. પોષણ યોજના માટેના ખર્ચનો અંદાજ આવતા વર્ષ માટે રૂ. ૧૧,૬૦૦ કરોડ મૂકવામાં આવ્યો છે કે જે ચાલુ વર્ષે સુધારેલા અંદાજ મુજબ રૂ.૧૨,૮૦૦ કરોડનો છે. આમ, તેમાં રૂ. ૮૦૦ કરોડનો ઘટાડો થયો છે!