મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતઃ કોણ લઈ ગયું.. કોણ રહી ગયું?

ઉદ્યોગોને ખરેખર જોઈએ છે શું?

ભારત પ્રજાતંત્ર તરીકે એક દેશ ખરો, પણ એ અનેક રાજ્યો અને પ્રાંતોનો સમૂહ આ રાજ્યો પણ અગાઉ તો અલગ અલગ ટુકડા કે જનપદ હતાં. સમાન ભાષા કે સંસ્કૃતિને કારણે કાળક્રમે એવા વિસ્તારો એકમેક સાથે ભેગા થતા ગયા. અમુક વિસ્તારોને એમની આગવી ઓળખ ભૂલીનેય બીજા કોઈ પ્રાંત સાથે ભળવું પડ્યું. ૧૯૫૬થી ૧૯૬૦ના ગાળામાં ભાષાવાર પ્રાંતોની રચના થઈ ત્યારે અને એ પછીનાં વર્ષોમાં પણ વિવિધ રાજ્યોનાં વિભાજન અથવા તો પુનર્ગઠન વખતે કેટલાક વિવાદ પણ ઊભા થયા હતા.

વર્ષ ૧૯૬૦માં એ સમયના મુંબઈ રાજ્યના મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત એવા બે ટુકડા થયા ત્યારે એક શહેર તરીકે મુંબઈ કયા રાજ્યને ફાળે જાય એ મુદ્દે માથાફાડ ઝઘડો થયો હતો. આજે આટલાં વર્ષેય કેટલાક રાજકારણીઓ મુંબઈને મહારાષ્ટ્રથી નોખા કરવાનું કાવતરું એવી મનઘંડત વાત ફેલાવી વાતાવરણમાં ઝેર ફેલાવે છે.

એક જ દિવસે પોતાનો સ્થાપનાદિન આ બે પડોશી રાજ્ય વચ્ચે વર્ષો સુધી તો સરખામણીનો કોઈ અવકાશ નહોતો. ૧૯૬૦ના વિભાજન વખતે મુંબઈ મહારાષ્ટ્રને ફાળે આવવાને કારણે ગુજરાત કરતાં મહારાષ્ટ્ર પહેલેથી બે નહીં, બાર ડગલાં આગળ હતું. ઔદ્યોગિક વિકાસ અને સહકારી ધોરણે વિકસેલી ખેતી એ બે કારણ પણ મહારાષ્ટ્રને આગળ રાખતાં હતાં. એ વખતે ગુજરાત પાણીની કારમી અછતથી પીડાતું હતું અને કોમી રમખાણોના ઈતિહાસથી કોઈ મોટો ઉદ્યોગ ગુજરાત તરફ જવા તૈયાર નહોતો.