સૌરાષ્ટ્રને પાણીના મુદ્દે આત્મનિર્ભર બનાવવા અનોખું મિશન...

પાણીની કિંમત શું છે એ વાત વારંવાર દુષ્કાળનો ભોગ બનતા સૌરાષ્ટ્રવાસીઓને સમજાવવી પડે એમ નથી. એક સમયે પાણીના એક બેડા માટે મહિલાઓ દૂર દૂર સુધી ભટકતી હતી. એટલું જ નહીં, અમદાવાદથી ટ્રેન દ્વારા સૌરાષ્ટ્રને પીવાનું પાણી પૂરું પાડવામાં આવતું હતું. જો કે હવે સૌરાષ્ટ્ર પાણીની બાબતમાં આત્મનિર્ભર બનવા તરફ કદમ માંડી રહ્યું છે. તૂટેલા ચેકડેમનું રિનોવેશન અને નવાં તળાવ ઊભાં કરવાનું કામ અત્યારે અહીં એક મિશનના રૂપમાં થઈ રહ્યું છે. આવો, જાણીએ જળસંગ્રહની આ ઝુંબેશ વિશે.

- દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)

સૌ રાષ્ટ્રમાં જળસંકટ એ વર્ષોથી ચૂંટણીપ્રચારનો મુદ્દો બને છે. સરકાર કે લોકલ ઑથોરિટીમાં સત્તા ગમે તે પક્ષની હોય, પાણીના મુદ્દે શાસકો હંમેશાં ઘેરાતાં આવ્યા છે, પણ હવે સમય બદલાઈ રહ્યો છે. પાણીની અછતના મામલે થતાં વિરોધ પ્રદર્શનો હવે ભૂતકાળ બની રહ્યાં છે. જો કે એનો મતલબ એવો નથી કે સૌરાષ્ટ્ર પાણીની બાબતમાં સમૃદ્ધ થઈ ગયું છે, પરંતુ અનેક સ્તરે પાણી બચાવો અને જળસંગ્રહનાં થઈ રહેલાં કામોનાં સારાં પરિણામ હવે સામે આવી રહ્યાં છે અને એને કારણે પાણીની કટોકટી હળવી જરૂર બની છે, એનો કોઈ ઈનકાર કરી શકે એમ નથી.

સરકાર અને સંસ્થાકીય સહયોાથી નવપલ્લવિત થયેલા જળસ્રોત.

સૌરાષ્ટ્રની ભૌગોલિક સ્થિતિ વિશે જોઈએ તો ઊંધી રકાબી જેવો ઢોળાવવાળો આ પ્રદેશ હોવાથી વરસાદનું ૭૦થી ૮૦ ટકા પાણી દરિયામાં વહી જાય છે.ગુજરાતની ભૂપૃષ્ઠ જળરાશિને મુખ્ય ત્રણ ભાગોમાં વહેંચવામાં આવી છે .જળસંપત્તિ વિભાગના એક અહેવાલ મુજબ ગુજરાતનો હિસ્સો ૮૯ ટકા, સૌરાષ્ટ્રનો હિસ્સો નવ ટકા અને કચ્છનો હિસ્સો માત્ર બે ટકા છે, જ્યારે એની સામે સૌરાષ્ટ્રનો ભૌગોલિક રીતે રાજ્યમાં ૩૧ ટકા અને કચ્છનો ૨૪ ટકા ભાગ છે. સૌરાષ્ટ્રને જે જળરાશિ મળે છે એમાંથી ૮૦ ટકા પાણીનો ઉપયોગ ખેતી–સિંચાઈ માટે થાય છે.

દક્ષિણ અને મધ્ય ગુજરાતની દષ્ટિએ સૌરાષ્ટ્ર પહેલેથી જ જળસંકટનો સામનો કરતું આવ્યું છે. દાયકાઓ પહેલાં સરકારી સ્તરે સૌરાષ્ટ્રનું આ સંકટ હળવું કરવા અનેક સંશોધન અને અભ્યાસ કરવામાં આવ્યા બાદ નર્મદા અને મહીનું પાણી સૌરાષ્ટ્રનાં ગામોમાં પહોંચાડવા યોજના બની, પરંતુ દરિયામાં વહી જતું પાણી અટકાવવા અને જળસંગ્રહનું કામ વ્યાપક રીતે કરવામાં આવે તો સૌરાષ્ટ્રની કાયાપલટ કરી શકાય એવો અભિપ્રાય અનેક તજ્જ્ઞોએ આપ્યા પછી આ દિશામાં કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું.