સાવધાન, આખરી ઘંટડી વગાડે છે કુદરત...

માનવજાત પોતાના અસ્તિત્વની શરૂઆતથી જ દરેક વસ્તુ માટે પ્રત્યક્ષ અથવા તો પરોક્ષ રૂપે પ્રકૃતિ પર નિર્ભર છે, છતાં સ્વાર્થને કારણે માનવ સતત પર્યાવરણનું નિકંદન કાઢી રહ્યો છે. આજે એવી નોબત આવી છે કે માણસ પાછો નહીં વળે તો એનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ જશે.

- નિતુલ ગજ્જર (વડોદરા)

શું તમે જાણો છો કે આજે દુનિયાના ૯૧ ટકા લોકો દરરોજપ્રદુષિત હવા પોતાના શ્વાસમાં સમાવે છે. એકલું અમેરિકા જ દર વર્ષે ૬.૮ કરોડ ટન કાર્બન ડાયોક્સાઈડ હવામાં ઠાલવે છે. શહેરમાં અશુદ્ધ હવા જ નસીબે લખાતી હોવા છતાં આર્થિક કારણોસર હાલ વિશ્વની અડધાથી વધુ વસતિ શહેરોમાં રહે છે. વિટંબણા એ છે કે શહેરો પૃથ્વીનો માત્ર ત્રણ ટકા ભાગ રોકે છે એટલે શહેરોની ગીચતા વિશે વિચારી જુઓ. વળી, દુનિયામાં બનતી ઊર્જામાંથી ૭૫ ટકા શહેરોમાં વપરાય છે, જ્યારે પ્રદૂષણ ફેલાવવામાં શહેરોનો ફાળો એટલો જ ઊંચો છે.

શહેરોમાં પીવાનું શુદ્ધ પાણી પહોંચાડવામાં ભલભલી સરકારો હાંફી જાય છે. પૃથ્વી પરનું માત્ર ત્રણ ટકા પાણી પીવાલાયક છે, જેમાંથી એક ટકા પાણી જ આપણી પહોંચમાં છે, બાકીનું પાણી બરફના રૂપમાં થીજેલું, ધરતીના પેટાળમાં ઊડે રહેલું છે.

આ ઉનાળામાં ભારતનાં અમુક શહેરોમાં તાપમાન પચાસ ડિગ્રી સેલ્સિયસને આંબી ગયું છે ત્યારે વિચારવા યોગ્ય તો એ વાત છે કે પૃથ્વી ફરતે રહેલું ઓઝોનનું સ્તર જો કાયમ માટે નષ્ટ પામે તો શું થાય? આમ તો એન્ટાર્કટિકા ખંડને માથેથી ઓઝોન રૂપી છત આપણે છીનવી જ ચૂક્યા છીએ અને હવે એ ગોખલાને રિપેર કરવાનું કામ ચાલી રહ્યું છે. કદાચ ૨૦૪૦થી ૨૦૦૦ સુધીમાં એમાં સફળતા મળશે.

ઓઝોનના નાશ માટે જવાબદાર તત્ત્વોના ઉપયોગ પર લગામ કસવા ૧૯૮૭માં એક વૈશ્વિક કરાર થયો હતો, જેની અંતર્ગત અત્યાર સુધીમાં ક્લોરિન અને બ્રોમિન જેવાં હાનિકારક તત્ત્વોનો ઉપયોગ અનુક્રમે ૧૧.૫ અને ૧૪.૫ ટકા જેટલો ઓછો થયો છે. નોંધપાત્ર ગણો તો માત્ર અમુક કેમિકલના ઉપયોગ પર નિયંત્રણ લાદવાથી દર વર્ષે આશરે બે કરોડ લોકો સ્કિન કૅન્સરનો શિકાર થતાં બચી જશે.

કુદરતને છછેડો તો બદલામાં કુદરત રૂઠે જ ને! ૧૯૮૦થી અત્યાર સુધી પૃથ્વી પર દસેક હજાર કરતાં વધારે કુદરતી આફત ત્રાટકી છે, જેમાં જાનમાલને નુકસાન થયું હોય. એ સિવાય દૂર વગડામાં અથવા તો ખુલ્લા સમુદ્રમાં આવીને જતી રહેતી પ્રાકૃતિક આપદાનો સરવાળો ક્યાંય પહોંચે.

જમીન પરનું વૃક્ષોનું કવચ નાશ પામી રહ્યું છે ને આકાશ અને પાણીમાં પ્રદૂષણનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે. આમ ક્યાં સુધી ચાલશે?