કેવી રીતે સમય પસાર કરી રહ્યાં છે સુનીતા અવકાશમાં?

ભારતીય મૂળનાં અમેરિકન અંતરીક્ષયાત્રી સુનીતા વિલિયમ્સ અને એમના સાથી બુચ વિલ્મોર પોણા બે મહિનાથી અવકાશમાં ફસાયેલાં છે. ‘બોઈંગ’ કંપનીની જે ‘સ્ટારલાઈનર કૅપ્સ્યૂલ’માં એમણે ઉડાન ભરી એમાં યાંત્રિક ખામી સર્જાતાં એમની રિટર્ન જર્ની મોકૂફ રહી છે. આ સંજોગમાં એમણે અનેક સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી શકે. જો કે અત્યારે તો બન્ને સ્પેસસ્ટેશનમાં જીવવિજ્ઞાનના પ્રયોગ કરી રહ્યાં છે.

- નિતુલ ગજ્જર (વડોદરા)

મહેસાણાના કડી તાલુકાના ઝુલાસણ ગામમાં મુળિયાં ધરાવતાં અને અમેરિકાની અવકાશ સંશોધન સંસ્થા નૅશનલ ઍરોનોટિક્સ ઍન્ડ સ્પેસ ઍડ્મિનિસ્ટ્રેશન (નાસા)નાં ઍસ્ટ્રોનોટ સુનીતા વિલિયમ્સે ગયા મહિને એક પત્રકાર પરિષદને સંબોધન કર્યું. કોઈને થાય કે એમાં શું નવાઈ? નાસા દ્વારા આવી પ્રેસ કૉન્ફરન્સ તો ભરાતી જ હોય. તો નવાઈ એ કે સુનીતા વિલિયમ્સે પ્રેસ કૉન્ફરન્સ ભરી દરિયાઈ સપાટીથી આશરે ૪૦૮ કિલોમીટર છેટે અવકાશમાં ફરી રહેલા ઈન્ટરનૅશનલ સ્પેસસ્ટેશનમાંથી.

બન્યું એવું કે ગયા મહિને, પાંચ જૂને નાસાનાં અવકાશયાત્રી સુનીતા વિલિયમ્સ અને બુચ વિલ્મોરે અમેરિકાની વિમાનો બનાવતી જગવિખ્યાત કંપની બોઈંગના સ્ટારલાઈન અવકાશયાનમાં બેસીને ઉડાન ભરી. સુનીતા વિલિયમ્સની આ ત્રીજી અવકાશયાત્રા છે. નાસાની મૂળ યોજના મુજબ કુલ દસ દિવસ બન્ને અવકાશયાત્રી ઈન્ટરનૅશનલ સ્પેસસ્ટેશનમાં રોકાવાનાં હતાં અને ૧૩ જૂને એ પૃથ્વી પર પાછાં આવવાનાં હતાં, પરંતુ જે યાનમાં એમણે પાછાં આવવાનું હતું એ સ્ટારલાઈનરમાં તકનિકી ખરાબી જણાતાં એમનું રોકાણ લંબાઈ ગયું અને હજી એમણે અવકાશમાં બેથી ત્રણ મહિના રહેવું પડશે.

અત્યારે બન્ને અવકાશયાત્રી સમયનો સદુપયોગ કરી રહ્યાં છે. ઈન્ટરનૅશનલ સ્પેસસ્ટેશનમાં સુનીતા અને વિલ્મોર ભારેખમ વાતાવરણમાં છોડને પાણી આપવાના તરીકા શોધી રહ્યાં છે. જુદા જુદા આકારનાં રૂટ મોડેલ । છોડ માઈક્રોગ્રૅવિટીમાં પાણી કેવી રીતે શોષી લે એનાં પરીક્ષણ બન્ને કરી રહ્યાં છે. અવકાશયાન તથા અવકાશમાં ઊગતા છોડને પોષણ આપવા હાઈડ્રોપોનિક્સ તથા વાયુ પરિસંચરણ જેવી ટેક્નિક આ પ્લાન્ટ વૉટર મૅનેજમેન્ટ સ્ટડી ચકાસી રહ્યો છે.

આમ જોઈએ તો, બોઈંગનું સ્ટારલાઈનર શરૂઆતથી જ વિવાદમાં ઊડ્યા કરે છે. ૨૦૧૪માં નાસાએ બોઈંગ અને સ્પેસએક્સ એ બે કંપનીને સ-માનવ અવકાશયાન તૈયાર કરવાનો કૉન્ટ્રાક્ટ આપ્યો હતો. એલન મસ્કની સ્પેસએક્સને ૨૦૨૨માં આમાં સફળતા મળી. પછી તો સ્પેસએક્સે અનેક સ-માનવ અવકાશયાત્રા સફળતાપૂર્વક પાર પણ પાડી. આ બાજુ, જમ્બો જેટ જેવાં વિમાનો બનાવવા માટે જાણીતી બોઈંગને અવકાશયાન તૈયાર કરવામાં દસેક વર્ષ લાગી ગયાં.