પાછલા ચોમાસે પણ વીજળીથી તો રહો સાવધાન

વરસાદી વાદળમાંથી સરીને પૃથ્વી પર પટકાતી અગ્નિરેખા એટલે વીજળી. ચિત્ર, તસવીર કે ફોટોફ્રેમમાં અદ્ભુત રંગછટા વેરતી આ આકાશી વીજ ખરેખર તો દર વર્ષે વિશ્વના ૪૫,૦૦૦થી વધુ લોકોનો ભોગ લે છે. આપણાં કમનસીબે વીજળીથી થતી જાનહાનિમાં ભારત અગ્રસર છે.

- નિતુલ ગજજર ઉમંગ વોરા

ચોમાસામાં વાવાઝોડું, અતિવૃષ્ટિ, ભૂસ્ખલનની ઘટના તો અનેક બને જ છે, પરંતુ અન્ય એક આફત વીજળી સ્વરૂપે ત્રાટકે છે. વીજળી પડવાથી જાનહાનિના કિસ્સા સતત વધતા જાય છે. આકાશમાંથી પ્રકાશવેગે ત્રાટકતી વીજળીનો એક શેરડો સૂર્યની સપાટી કરતાં ત્રણ ગણો વધુ ગરમ હોઈ શકે છે. ઈલેક્ટ્રિક કરન્ટની સરખામણીએ આકાશી વીજ અતિ સૂક્ષ્મ છે, પણ એના સંપર્કમાં આવનારનું હૃદય, શ્વસનતંત્ર અને મગજ પળવારમાં કામ કરતું બંધ થઈ જાય છે.જીવી જનાર વ્યક્તિ ગંભીર રીતે દાઝવા ઉપરાંત ક્યારેક થોડા સમય માટે આઘાતમાં પણ સરી જાય છે.

દુનિયાભરમાં પ્રતિ વર્ષ આશરે ૪૫,૦૦૦ લોકો આકાશી વીજનો શિકાર બને છે. દક્ષિણ અમેરિકાના નાનકડા દેશ વેનેઝુએલાસ્થિત મારાકાઈબો સરોવરની આસપાસમાં સૌથી વધુ વીજળી ખાબકે છે. અહીંના લોકો વર્ષની લગભગ ૨૬૦ રાત સતત વીજળીના ચમકારા હેઠળ વિતાવે છે. જો કે મૃત્યુદરના હિસાબે જોઈએ તો વીજળી રૂપી વિલનનો સૌથી વધુ કાળો કેર ભારત અને પછી બાંગ્લાદેશમાં નોંધાયો છે.

હમણાં ઉત્તર કાશીમાં વીજળી ત્રાટકતાં એકસાથે ૩૦ બકરાં જીવતાં ભૂંજાઈ ગયાં. બાવીસ ઓગસ્ટે મહારાષ્ટ્રના મુરબાડ તાલુકામાં એક મહિલાને વીજળી ભરખી ગઈ. તેલંગણમાં છ જણાનો વીજળીએ જાન લીધો.

આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટીના રિસર્ચ ઍસોસિયેટ મેહુલ વાસાણી ચિત્રલેખાને કહે છેઃ ‘ઈશાન અને મધ્ય ભારતમાં, ગંગા નદીના પટના વિસ્તારો તેમ જ મધ્ય પ્રદેશ અને બિહારમાં વીજળી પડવાનું પ્રમાણ વધારે છે. વિશ્વના અન્ય ભાગની સરખામણીએ ગ્લોબલ વૉર્મિંગની નોંધપાત્ર અસર ભારત સહિત દક્ષિણ એશિયાના દેશોમાં વધુ છે. પરિણામે ભારતનું સરેરાશ તાપમાન સતત વધી રહ્યું છે, જે વીજળીની ઘાતકતા વધારતું સૌથી મોટું કારણ છે.’

વીજળી ત્રાટકવાની સતત વધી રહેલી ઘટના અને એની ઘાતકતા પાછળ કુદરતનું અજોડ વિજ્ઞાન કારણભૂત છે. નૅશનલ ક્રાઈમ રેકૉર્ડ બ્યૂરોના સર્વેક્ષણ મુજબ વર્ષ ૨૦૨૨માં ભારતમાં ૮૦૦૦ કરતાં વધુ લોકો કુદરતી હોનારતમાં મોત પામ્યા હતા, જેમાંથી આશરે ૨૯૦૦ લોકો વીજળી પડવાને કારણે મર્યા હતા. ઢોર-ઢાંખર તેમ જ સંપત્તિનાં નુકસાનનો આંકડો તો કલ્પી શકાય એવો નથી.