પ્રાચીન કાળમાં સ્ત્રી સશક્તિકરણ

ચિત્રલેખા પ્રથમ સ્ત્રી ચિત્રકાર હતી અને રેવતી પ્રથમ સ્ત્રી વૈજ્ઞાનિક હતી. રેવતના રાજા રૈવતની દીકરી. વિજ્ઞાનની જાણકાર. કોઈ પણ સમસ્યાનો ઉકેલ વૈજ્ઞાનિક ઢબે લાવવાનો પ્રયત્ન કરતી. આ રેવતી બલરામને પરણીને દ્વારકા આવી. રાણી બની, પણ એ જમીન સાથે જોડાયેલો જીવ હતી

- ટીના દોશી

કો ઘોડો કો પરખડો કો સુચંતી નાર

સરજનહારે સરજિયાં ત્રણ રતન સંસાર

દુહાનો અર્થ સ્વયંસ્પષ્ટ છેઃ સંસારમાં ત્રણ રત્ન છે. એક ઘોડો. પ્રાચીન કાળમાં એક ઠેકાણેથી બીજે ઠેકાણે જવા માટે ઘોડાનો જ ઉપયોગ થતો. યુદ્ધમાં પણ ઘોડો જ કામ આવે. વફાદાર પ્રાણી. બીજો એનો અસવાર એટલે પુરુષ અને ત્રીજું રત્ન તે નારી.

નારી એટલે કોણ?

વેદગ્રંથોમાં કહ્યું છે, જે વીર છે, જે દાનવીર છે અને જે નેતૃત્વ કરે છે તે નારી છે. પ્રાચીન સ્ત્રીઓ વીર હતી, દાનવીર હતી અને નેતૃત્વ કરતી. નેતૃત્વ કરતી સ્ત્રીઓ નેત્રી કહેવાતી. ઇંદ્રાણી આવી જ એક નેત્રી હતી. તે સમાજનું નેતૃત્વ અને માર્ગદર્શન કરતી. સૌ સ્ત્રીઓનું મસ્તક ગર્વથી ઊંચું થઈ જાય તેવી પંક્તિઓ તેણે રચી છેઃ અહં કેતુરહં મૂહમુગ્રા વિવાચની.. હું ધજાની જેમ અગ્રણી અને જ્ઞાનવતી છું!

માત્ર ઇંદ્રાણી જ નહીં, પ્રાચીન કાળમાં અનેક જ્ઞાનવતી સ્ત્રીઓ હતી, વિદુષીઓ હતી. શરૂઆત રોમશાથી કરીએ. આ નામ સ્ત્રી સશક્તિકરણ સાથે જોડાયેલું છે. સ્ત્રી સમાનતાના વિચારનો ઉદ્ભવ અમેરિકા અને યુરોપમાં થયો અને ત્યાંથી ફરતો-ફરતો ભારતમાં આવ્યો એવું આપણે સૌ સાંભળતા આવ્યાછીએ, માનતા આવ્યાછીએ. ૮ માર્ચ, ૧૯૧૧નારોજપશ્ચિમનીસ્ત્રીઓએ અન્યાયનીવિરુદ્ધમાં તથા અધિકારોની માગણી માટે પ્રથમ વાર મહિલા દિવસ ઉજવેલો. ત્યારથી દર વર્ષે આઠમી માર્ચ આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા દિવસ તરીકે ઊજવાય છે, પણ હકીકત એ છે કે મહિલા દિનનો પાયો તો પ્રાચીન ભારતમાં જ નખાઈ ચૂક્યો છે.

વેદકાળમાં રોમશાએ સર્વપ્રથમ સ્ત્રી સ્વતંત્રતા અને સ્ત્રી સમાનતાની વાત કરી હતી. રોમશાને સ્ત્રી સ્વતંત્રતાની ધ્વજધારિણી કહેવામાં આવી છે. એનો અર્થ એ થયો કે સ્ત્રી સ્વતંત્રતાનો વિચાર આપણે ત્યાં સૌ પ્રથમ ઉદ્ભવ્યો અને અહીંથી પશ્ચિમના દેશોમાં ગયો. પછી ફરતો ફરતો ત્યાંથી અહીં પાછો આવ્યો અને આપણે એ શબ્દ પહેલી વાર સાંભળતા હોઈએ એવું આપણને લાગ્યું, પણ વાસ્તવિકતા તેનાથી તદ્દન વિપરીત છે.

મહિલા દિન એટલે સ્ત્રી સશક્તિકરણ સાથે જોડાયેલો દિવસ. એના મુખ્યત્વે પાંચ સોપાન છે. શિક્ષણ, સ્વાવલંબન, સ્વઓળખ, સાહસ અને શાસન.