સુરતીલાલાના બેફિકરાઈ અને મનમોજી સ્વભાવ પાછળ છુપાયાં છે કંઈ કેટલાંય દર્દો અને પીડાઓ

સુરત પર આવતી કુદરતી આફતો અને મુશ્કેલીઓ એ આજની વાત નથી. સંઘર્ષ તો સુરતના લલાટે લખાયેલ છે, પરંતુ આ દરેક સંઘર્ષ બાદ ફરી ફરીને ઊભા થવું એ સુરતની તાસીર છે. ફિનિક્સ પક્ષીની જેમ સજીવન થઈને પુનઃ જીવન પ્રાપ્ત કરવું સુરતીઓને હવે કોઠે પડી ગયું છે.

- જિજ્ઞાસા સોલંકી

મોજ-શોખ અને આનંદ-પ્રમોદમાં માનનારા સુરતીઓ ‘લહેરી લાલા’ તરીકે વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે, પરંતુ આ બેફિકરાઈ અને મનમોજી સ્વભાવની પાછળ કંઈ કેટલાંય દર્દી અને પીડાઓ સમાયેલાં છે. વારંવાર સુરત પર આવતી આફતો અને મુસીબતોને હાથ તાળી આપીને ગતિશીલ જીવન જીવનાર ખમીરવંતા સુરતીઓને સલામ છે. સુરત પર આવતી કુદરતી આફતો અને મુશ્કેલીઓ એ આજની વાત નથી. સંઘર્ષ તો સુરતના લલાટે લખાયેલ છે, પરંતુ આ દરેક સંઘર્ષ બાદ ફરી ફરીને ઊભા થવું એ સુરતની તાસીર છે. ફિનિક્સ પક્ષીની જેમ સજીવન થઈને પુનઃ જીવન પ્રાપ્ત કરવું સુરતીઓને હવે કોઠે પડી ગયું છે. ૧૮મી સદીમાં પણ આગ, રેલ, દુકાળ, પ્લેગ, જેવી ઘટનાઓ વિશે ગીત, ગઝલ, છંદ, દોહા, લાવણી અને ગરબાઓની રચના થઈ હતી એ વાતના પુરાવા મળી આવે છે. સુરતમાં થયેલી દુર્ઘટનાની શહેરીજનોના માનસપટલ પર થયેલી અસરની વેદના કલમ દ્વારા વ્યક્ત થઈ છે. આ દુર્ઘટનાઓમાં શહેરીજનોને થયેલું આર્થિક નુકસાન તેમ જ તેમના મન પર થયેલી ઊંડી અસર વિશે લખાયું છે, તો બીજી તરફ બચાવ કામગીરી માટે એકત્ર થયેલા શહેરીજનોની પ્રશંસા કરી છે. આના પરથી કહી શકાય કે સેવા ભાવના સુરતીઓના ડીએનએમાં છે.

ભારતમાં વર્ષ ૨૦૨૧માં ચક્રવાત ‘યાસ’એ બંગાળમાં લગભગ ૧ કરોડ લોકોને અસર કરી અને ૩ લાખ મકાનોને નુકસાન પહોંચાડ્યું. તે જ સમયે તામિલનાડુમાં પૂરને કારણે ભારે નુકસાન થયું હતું. કુદરતી આફતમાં સપડાયેલાં આવાં શહેરોને પુનઃ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરતાં વર્ષો નીકળી જાય છે. એવામાં ફક્ત સુરત જ એવું શહેર છે જે કુદરતી આફતોમાં પુષ્કળ નુકસાન વેઠ્યા બાદ પણ ઝડપથી ફરી બેઠું થઈ જાય છે. ૨૦૨૦ના રિપોર્ટ અનુસાર યુનેસ્કો દ્વારા કુદરતી આફતોમાંથી સૌથી ઝડપી બેઠા થનારાં શહેરોમાં સુરતે વિશ્વમાં ચોથું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે.

આજની યુવા પેઢીને ૨૫ વર્ષ પહેલાંની ઘટનામાં એટલું જ યાદ હશે કે બાબરી મસ્જિદનું કારસેવકોએ ધ્વંસ કર્યો હતો. ત્યાર પછીની ઘટનાઓથી યુવા પેઢી અજાણ જ હશે. આખા દેશમાં મોટાપાયા પર મહાભયાનક કોમી દંગલ ખેલાયું. કાપાકાપી અને જીવતા માણસોને ભૂંજી નાખવાની જાણે હોડ ચાલી હતી. આમાં સુરત સૌથી ભીષણ કાલીમાનો ભોગ બન્યું હતું.

૨૦મી સદીમાં ૨૦ વખત પૂરનો સામનો