રાજકીય પક્ષોની જાહેર-ખાનગી ‘વ્યૂહરચના’ કેવી હોય છે?

જેમ યુદ્ધભૂમિ પર દુશ્મન સૈન્યને ધૂળ ચાટતું કરવા માટે મજબૂત રણનીતિ ઘડવામાં આવે છે, એવી રીતે જંગ જેવી બની ગયેલી ચૂંટણી જીતવા માટે પણ દરેક રાજકીય પક્ષ પોતાની આગવી વ્યૂહરચના ઘડી, એ મુજબ વિજયી બનવા આકાશપાતાળ એક કરે છે. વ્યૂહરચના એક જાહેર હોય છે, જે બધા જાણતા હોય છે. બીજી ખાનગી હોય છે જે બીજી હરોળના નેતાઓ અને કાર્યકરો જાણતા હોય છે. એ સિવાય એક અદૃશ્ય વ્યૂહરચના હોય છે, જે માત્ર ટોચના નેતાઓ જ જાણતા હોય છે. તેને વિશે કોઈને ક્યારેય ખબર પડતી નથી. એ ક્યારેય ચર્ચાનો વિષય બનતી નથી, પરંતુ ક્યારેક આશ્ચર્યજનક પરિણામો આવે ત્યારે તેની ચર્ચા અનુમાનના આધારે થતી હોય છે. ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીના ત્રિપાંખિયા જંગમાં મુખ્ય ત્રણેય પક્ષોની વ્યૂહરચના કેવા પ્રકારની છે એ જાણવું દિલચસ્પ બની રહેશે.

- આર્જવ પારેખ

ગુજરાત વિધાનસભાની ૨૦૨૨ની ચૂંટણી એવા માહોલ અને પરિબળો વચ્ચે યોજાવા જઈ રહી છે કે જેમાં દરેક રાજકીય પક્ષોએ આ ચૂંટણીમાં ઝંપલાવતા પહેલાં એકડે એકથી પોતાની સ્ટ્રેટેજી ઘડવી પડે. લાંબા સમયથી ટુ-પાર્ટી સ્ટેટ રહેલા ગુજરાતમાં ૩૩ વર્ષ પછી ત્રિપાંખિયો જંગ ખેલાઈ રહ્યો છે. તેના કારણે દરેક પક્ષે અન્ય બે પક્ષોને ધ્યાનમાં રાખીને પોતાની રણનીતિ ઘડવી પડી છે. રાજકીય પક્ષો ગઈ ચૂંટણીને ધ્યાનમાં લઈને પોતાની સ્ટ્રેટેજી ઘડી શકે એમ નહોતા, કારણ કે તે વખતે પાટીદાર આંદોલનનો મુદ્દો મુખ્ય હતો અને તમામ બેઠકો પર સમીકરણો બદલાઈ ગયાં હતાં. વળી, ભારતીય જનતા પાર્ટી ૨૦૧૭ની ચૂંટણીમાં બે આંકડામાં જતી રહી હતી તેણે ફરીથી ૨૦૧૯ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં ૬૨ ટકા વોટશેર સાથે બધી બેઠકો જીતી લીધી હતી. મુદ્દાઓ બદલાઈ ચૂક્યા, માહોલમાં પરિવર્તન આવ્યું એટલે સ્વાભાવિક છે કે તમામ પાર્ટીઓએ પોતાની વ્યૂહરચના પણ બદલવી પડે એ સ્વાભાવિક છે.

ભાજપની સ્ટ્રેટેજી તો આજથી ત્રણ મહિના પહેલાં જ દેખાવા લાગી હતી. મુખ્ય શહેરોની બધી દીવાલો અને પુલ પર ચૂંટણી ચિહ્ન ‘કમળ’ને દોરવામાં આવ્યા હતા. મોટા પાયે હાથ ધરવામાં આવેલી આ ઝુંબેશ લગભગ બધાં શહેરોમાં દેખાતી હતી. પછી આમ આદમી પાર્ટી અને કોંગ્રેસે પણ એનું અનુકરણ કર્યું. જોકે આ તો જાહેરમાં જોઈ શકાય એવી વાત હતી, પરંતુ વ્યૂહરચનાની આ સિવાયની અનેક એવી યુક્તિઓને ભાજપ અનુસરે છે જે તેના ચૂંટણી જીતવા માટેના માઇક્રો મૅનેજમૅન્ટનો ભાગ છે.