વ્હાય ડુ યુ લાઇ

મગજના નિષ્ણાતો જણાવે છે કે અસત્ય ભાષણ થાય તેમાં મગજ વધુ બિઝી એટલે કે કાર્યરત રહે છે. લાઇ ડિટેક્ટર મશીન લાઇ બોલાય ત્યારે ધબકારાના ઉતાર ચઢાવ બદલાય છે તેવું નોંધે છે

- ગૌરાંગ અમીન

જૂઠું માનવું હોય તો જૂઠું માને એમ કરી જૂઠો અસત્ય નથી બોલતો

જૂઠું બોલનાર જૂઠું સાચું માનવામાં આવે એટલે સત્ય નથી બોલતો

જૂઠું અર્થાત્ જે સાચું નથી તે. સાચું અર્થાત્ જે જૂઠું નથી તે. આ બંને વ્યાખ્યા સાચી પડી શકે છે, તેમ જ જૂઠી સાબિત થઈ શકે છે. ટુ, ફોલ્સ ’ને રિયલ, અનરિયલ અલગ સાબિત થઈ શકે છે. કરેક્ટ, ઇનકરેક્ટ ’ને રાઇટ, રોન્ગની જોડીઓ પણ ભિન્ન પુરવાર થઈ શકે છે. ઇન ફેક્ટ, સાચું સમજીએ તો ઇમ્પરફેક્શન, ફોલ્સનેસ, ઇનએક્યુરસી, ઇનએક્ઝેટનેસ, ડિસઓનેસ્ટી, અનઑથેન્ટિક, મિસઇન્ટરપ્રિટેશન, મિસપ્રેઝન્ટેશન, મિસઅન્ડરસ્ટેન્ડિંગ, ઇમપ્રિસિઝન જેવા શબ્દ ’ને તેના અર્થ લાઇ કરતાં ક્યાંક નોખા પડી શકે છે. અનટુથફુલનેસ ક્યારેક ફુલિશનેસ કે ફ્લો સાથે જોડાયેલું હોઈ શકે છે, ક્યારેક પાપ યા કાયદાના ભંગ સાથે જોડાયેલું હોઈ શકે છે. અમુક સત્ય નગ્ન હોય છે એવું કહેવાય છે, તો સામે નેકેડ લાઇ પણ બોલાય 'ને ઝીલાય છે. રાજકારણ, વેપાર ’ને ન્યાયાલયમાં જે કોઈ મૌખિક દાવપેચ ખેલાતા હોય છે, તેમાં ઘણી વાર સચ્ચાઈના વિશિષ્ટ, વિકૃત 'ને વાહિયાત વપરાશ દ્વારા જૂઠ બોલાતું, સંભળાતું તેમ જ તોળાતું હોય છે. પ્રશ્ન એ છે કે માણસ જૂઠું કેમ બોલતો હશે, અજાણતા કે અજ્ઞાનતામાં બોલાતા અસત્યની વાત છે.

હસમુખો યા ટીખળી મનુષ્ય હોય એ તત્ક્ષણ ઘણા ઉત્તર આપી શકે છે. એક તો માણસને બોલતાં આવડે છે એટલે બોલે. બીજું માણસને જૂઠું બોલતાં આવડે એટલે બોલે. ત્રીજું સામેના માણસને સાંભળતા આવડે એટલે બોલે. ચોથું સામેનો માણસ જૂઠું સાંભળી શકે તેમ હોય છે એટલે બોલે. પાંચમું માણસ પોતે જૂઠો હોય ’ને એણે જૂઠું બોલવું હોય છે એટલે એ બોલતો હોય છે. આગળ સાચા ભાસતા ’ને અમુક રીતે સાચા હોય એવાં અન્ય કારણ વિચારી શકાય છે. તેથી આગળ વધીને જૂઠા કારણ પણ વિચારી શકાય છે ’ને એ જૂઠા કારણોને સાચા ઠેરાવવા બહુ બધું સાચું બોલી શકાય છે. તર્ક, લાગણી ’ને વિચારના અવનવા ઉપયોગની ઢગલાબાજી રમીને અર્ધસત્યનું વૈવિધ્ય સર્જી શકાય છે. બોલીને ના બગાડાય એવું માને તેને શું હસતાં હસતાં જ જે સાચું કહી શકે તેને શું પ્યાલો છે, પાણી છે, પ્યાલો અર્ધો ભરેલો છે, પ્યાલો અર્ધો ખાલી છે. પ્યાલો અર્ધો હવાથી ભરેલો છે તેનું શું!