બિંજ-થિંગ

એક ભૂલા પડેલા રોમેન્ટિકનું... દુઃસ્વપ્ન

- પ્રિયંકા જોષી

મૃણાલ, મૃણાલ આ બધામાં ક્યાં છે તું?

સાંભળે છે મારો અવાજ? 

પથ્થરના હ્રદયમાં રહેલા ઉલ્કાના સ્મરણ જેવો

વનમાં લાગેલા દવથી ભડકેલા વાઘની આંખના તણખાથી ત્રોફાયેલો તારાં આંસુના તેજાબથી કોતરાયેલો

કબ્રસ્તાનના ધોળા ધૂપધોયા વિષાદભીનો

જળમાં સળકતા કશાક આદિમ સ્પર્શના નિઃશ્વાસ જેવો

ખંડિયેરમાં અથડાતા જરઠ બોખા કાળ જેવો ઠાલો દરમાં સરી જતા શાપ જેવો નિઃશબ્દ મૃણાલ, સાંભળે છે તું મારો અવાજ?

‘એક ભૂલા પડેલા રોમૅન્ટિકનું – દુઃસ્વપ્ન’નો અંશ.

કેટલીક કૃતિઓ કાળજેયી હોય છે. સમયના પ્રવાહો તેને ભૂંસી શકતા નથી. એ રચનામાં પડેલી સર્જકની ચેતના તેનું સંધાન મેળવી જ લેતી હોય છે. વર્ષ ૧૯૭૩માં પ્રગટ થયેલ કાવ્યસંગ્રહ ‘ઇતરા’માં આ કાવ્ય મળે છે. એ પછી સાહિત્ય રસિક મહેન્દ્ર ભગત દ્વારા તેનું પઠન થાય છે. વર્ષો બાદ સુપ્રસિદ્ધ ફિલ્મ વિવેચક અમૃત ગંગર તેની પરિકલ્પના કરે છે અને ૨૦૨૨માં તેમના શિષ્ય સુરતમાં રહેતાં જય ખોલિયા તેના આધારે એક શોર્ટ ફિલ્મ બનાવે છે. આ સમગ્ર સર્જનપ્રક્રિયા ખૂબ રસપ્રદ છે અને એટલાં રસપ્રદ છે તેની સાથે જોડાયેલાં વ્યક્તિ અને પ્રસંગો.

આધુનિક ગુજરાતી સાહિત્યમાં યુવપરિવર્તક તરીકે જેમની પ્રખ્યાતિ ચિરંજીવી છે એ સુરેશ જોશીના હસ્તે આ કાવ્ય પ્રગટ થયું છે. કવિ, વાર્તાકાર, નવલકથાકાર, નિબંધકાર, વિવેચક, સંપાદક અને અનુવાદક જેવી વિદ્યાઓમાં તેમની સર્જકતા વહી છે. તેમની રચનાઓમાં વિદેશી સાહિત્યનો પ્રભાવ જોવા મળે છે, કદાચ તેથી જ તે વૈશ્વિક બનવા પામ્યું છે. તેમનું સર્જન અને વિવેચન થકી જ ગુજરાતી સાહિત્યમાં આધુનિક ચેતનાનું સાચા અર્થમાં અવતરણ થયું એમ કહી શકાય. આ કાવ્યમાં પ્રયોજાયેલ કલ્પનો અતિશયતાની અનુભૂતિ કરાવે છે. તેમની

લેખનશૈલીમાં પ્રતીકો અને કલ્પનાની જુગલબંધીથી અતિવાસ્તવવાદી દશ્યો રચાય છે. તેમના સર્જનમાં સંવેદનશીલતા અને જાગ્રત ચેતનાનું સંયોજન જોવા મળે છે.

આ રચનાની જેમ તેમની અન્ય રચનાઓમાં પણ તેમનું સમષ્ટિ પ્રત્યેનું નિતાંત કુતૂહલ વ્યક્ત થાય છે. કવિ સુરેશ જોષી માટે આ સૃષ્ટિ કે પ્રકૃતિ, સ્ત્રીના હોઠના ખૂણે ઊગતાં હાસ્યની રેખા જેવી રહસ્યમય છે.