આ વિલંબની કિંમત આખો દેશ ચૂકવશે!

ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન રાજીવ ગાંધીની હત્યા કેસના અપરાધીઓને મુક્ત કરી દેવાના ચુકાદા દ્વારા સર્વોચ્ચ અદાલતે માનવતાવાદી અભિગમ દાખવવાનો પ્રયાસ કર્યો હોય તો પણ એનો દુરુપયોગ થવાની શક્યતા ન્યાયતંત્રના ધ્યાન બહાર કેમ ગઈ?

- હીરેન મહેતા

સર્વોચ્ચ અદાલતનો આદેશ થયો એટલે નલિની શ્રીહરન સહિતના બધા ગુનેગારો જેલમુક્ત!

અંગત જીવનની જેમ જાહેર જીવનમાં પણ માણસે ક્યારેક આકરા, કડવા અ અને સમાજના અમુક વર્ગને ન ગમે એવા નિર્ણય લેવા પડે છે. એમાંય સત્તાસ્થાને બિરાજતા અને ખાસ તો બંધારણીય હોદ્દો ધરાવતા લોકો પાસેથી તો એવી અપેક્ષા હોય જ. એમની ફરજનો આ પણ એક ભાગ છે.

ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન રાજીવ ગાંધીની હત્યાના સાત ગુનેગારોને ફાંસી આપવા વિશે ત્રણ-ત્રણ રાષ્ટ્રપ્રમુખે કોઈ ફેંસલો ન આપતાં સર્વોચ્ચ અદાલતે એમની એ સજા વર્ષો અગાઉ જ આજીવન કારાવાસમાં ફેરવી નાખી હતી અને હવે ન્યાયતંત્રને મળેલા વિશેષાધિકાર હેઠળ એ તમામ અપરાધીઓને છોડી મૂકવામાં એ આવ્યા છે. સર્વોચ્ચ અદાલતે જેલવાસ દરમિયાન આ ગુનેગારોની સારી વર્તણૂકનો હવાલો આપ્યો અને એમને મુક્ત કર્યા છે.

જીવદયાપ્રેમીઓ આ ચુકાદાને ચાર હાથે આવકારશે, પણ ન્યાયતંત્રની ઉદારતાની લાંબા ગાળાની અસર વિચારવા જેવી છે. પ્રગતિશીલ વિ ધરાવતા લોકો આમ પણ જીવના બદલામાં જીવ એટલે કે હત્યાના ગુનાસર કોઈને મોત આપવાની કાનૂની જોગવાઈનો જ વિરોધ કરે છે. યુરોપના અનેક દેશ અને અમેરિકાનાં કેટલાંક રાજ્યોએ સજા-એ-મૌતના વિચારને વર્ષોથી તિલાંજલિ આપી દીધી છે. ભારતમાં સુદ્ધાં રેરેસ્ટ ઑફ રેર અર્થાત્ તદ્દન અપવાદરૂપ કિસ્સામાં જ ગુનેગારને ફાંસીની સજા ઘોષિત થાય છે અને એ પછી પણ અપરાધી ફાંસીના માંચડે ચડે ત્યાં સુધીની લાંબીલચક કાનૂની પ્રક્રિયા છે.

અદાલતે એનો અંતિમ ચુકાદો આપી દીધા પછી ગુનેગાર દેશના સર્વોચ્ચ બંધારણીય વડા તરીકે રાષ્ટ્રપતિને દયાની અરજી કરી શકે છે. ગુનો થયો હોય એ રાજ્યના ગૃહ મંત્રાલય અને ત્યાંના રાજ્યપાલ પાસેથી આ અરજી રાષ્ટ્રપતિ સામે રજૂ થાય છે.

રાજીવ ગાંધીની હત્યા તામિલનાડુમાં ચૂંટણીપ્રચાર દરમિયાન એક આત્મઘાતી હુમલાને કારણે થઈ હતી (મે, ૧૯૯૧). શ્રીલંકામાં સ્વતંત્ર તમિળ દેશની માગણી સાથે જંગે ચડેલા વિભાજનવાદી સંગઠન તમિળ ટાઈગર્સનું એ કરતૂત હતું. દેખીતા કારણસર તામિલનાડુમાં આ ત્રાસવાદી જૂથને વ્યાપક સમર્થન હતું અને હજી છે. તામિલનાડુના રાજકારણીઓ તમિળ ટાઈગર્સ તરફ એમની સહાનુભૂતિ વ્યક્ત કરવાની એકેય તક છોડતા નથી.