સ્ટાર્ટઅપનું નવું ડેસ્ટિનેશન ભારત

બદલાતા વૈશ્વિક પવનો વચ્ચે સ્ટાર્ટઅપની દુનિયામાં હવે ભારતનો ડંકો વાગશે એવો માહોલ સર્જાતો દેખાઈ રહ્યો છે. તાજેતરમાં જ ભારતે સ્ટાર્ટઅપની દુનિયામાં હનુમાન કૂદકો લગાવ્યો છે અને દેશમાં યુનિકોર્ન્સની સંખ્યાએ સદી વટાવી છે. દેશમાં નોંધાઈ રહેલા સ્ટાર્ટઅપ્સની સંખ્યામાં તો ભારે ઉછાળો છે જ પરંતુ સાથે-સાથે તેમને નોંધપાત્ર ફન્ડિંગ પણ મળી રહ્યું છે અને તેઓ આશ્ચર્યજનક પ્રગતિ પણ કરી રહ્યા છે. આ સ્ટાર્ટઅપ બૂમની પાછળ કયાં કારણો છે? બદલાતા વૈશ્વિક માહોલમાં કેમ આ ઘટના ખૂબ અગત્યની છે? ભારતના અર્થતંત્ર પર તેની કેવી અસરો થશે? વાંચો આ વિગતવાર અહેવાલ...

- આર્જવ પારેખ

ભારત માટે સામાન્ય રીતે એવું કહેવાય છે કે એ નોકરી કરનારાઓનો દેશ છે નોકરી આપનારનો નહીં. વધતી બેરોજગારી જ્યારે ગંભીર પ્રશ્નો ઊભા કરી રહી છે ત્યારે ભારત માટે એક સમાચાર આશાનું કિરણ લઈને આવી રહ્યા છે. એવું લાગે છે કે ભારતમાં હવે સ્ટાર્ટઅપને અનુકૂળ માહોલ સર્જાઈ રહ્યો છે. દિવસે ને દિવસે ભરપૂર માત્રામાં નવી કંપનીઓ રજિસ્ટર થઈ રહી છે. એ તો ઠીક એ સફળ પણ નીવડી રહી છે અને વ્યાપક પ્રમાણમાં પ્રગતિ કરી રહી છે. આ કંપનીઓ અઢળક માત્રામાં રોકાણ મેળવી રહી છે અને વિદેશી રોકાણકારોને પણ આકર્ષી રહી છે.

આંકડાઓ પર નજર નાખીએ તો જાન્યુઆરીથી માર્ચ સુધીના સમયગાળામાં ભારતમાં સ્ટાર્ટઅપ્સે ૮.૪ અબજ ડૉલરનું ફર્નિંગ મેળવ્યું છે જે ગત વર્ષ કરતાં ૨૨ ટકાનો વધારો સૂચવે છે. સૌથી આશ્ચર્યજનક સમાચાર તો એ છે કે જૂન મહિનાના અંત સુધીમાં જ ભારતમાં ૧૪ યુનિકોર્ન્સ બની ચૂક્યા છે. આ યુનિકોર્ન્સ એટલે એવી કંપનીઓ કે જેમનું વેલ્યુએશન એક અબજ ડૉલરને આંબી ચૂક્યું છે. સમગ્ર વિશ્વમાં ૧૯૭૯ યુનિકોર્ન્સ છે જેમાંથી એકલા અમેરિકા પાસે જ ૧૦૩૬ છે જ્યારે ચીન પાસે ૨૫૨, તો યુનાઇડેટ કિંગડમ પાસે ૧૦૦ યુનિકોર્ન્સ છે. ગત ૬ મે, ૨૦૨૨ના રોજ ફિનટૅક સ્ટાર્ટઅપ ‘ઓપન’ એ ભારતનું ૧૦૦મું યુનિકોર્ન બની ચૂક્યું છે અને ભારતે યુનાઇટેડ કિંગડમની બરાબરી કરી લીધી છે. આંકડાઓ જોઈએ તો એવું કહેવાય કે ભારતમાં દર પાંચ દિવસે એક યુનિકોર્ન ઉમેરાઈ રહ્યું છે. આ કંપનીઓને મળી રહેલા ફંડમાં સૌથી વધુ ૫૦ ટકા ફન્ડિંગ ફિનટૅક અને કોમર્સ ક્ષેત્રની કંપનીઓને મળ્યું છે, જ્યારે ૩૫ ટકા ફન્ડિંગ હેલ્થટૅક, ફૂડટક, ઍડટૅક અને મીડિયા કંપનીઓને મળ્યું છે.

કોરોના કાળ છે મોટું જવાબદાર પરિબળ