ટેલિવિઝનનો સુવર્ણકાળ, દૂરદર્શનનો એ જમાનો

એક જમાનામાં ટેલિવિઝનનો પર્યાય બની ચૂકેલું અને એક આખી પેઢીનું જેણે જ્ઞાનવર્ધક અને મનોરંજક પ્રોગ્રામો થકી ઘડતર કર્યું છે એ દૂરદર્શન તેનાં ૬૩ વર્ષ પૂરા કરવા જઈ રહ્યું છે. ટૅક્નોલૉજીમાં થયેલા વૈશ્વિક ફેરફારો વચ્ચે પણ દૂરદર્શન તેનું અસ્તિત્વ જાળવી રાખવામાં સફળ રહ્યું છે. અહીં તેના જન્મદિવસના પ્રસંગે તેનો ભવ્ય વારસો દર્શાવતો વિશેષ અહેવાલ પ્રસ્તુત છે.

- આર્જવ પારેખ

ટેલિવિઝન એટલે વીસમી સદીની એવી શોધ કે જે હજુ એકવીસમી સદીમાં પણ લોકોના દિલોદિમાગ પર એ જ રોફથી રાજ કરે છે. જોકે ૧૯૨૭માં જ્હોન લોગી બેયર્ડે વિશ્વને બતાવેલ ટેલિવિઝન ભારતમાં તો છેક ૧૯૫૯માં પહોંચ્યું. ભારતમાં ટેલિવિઝન કઈ રીતે આવ્યું તેની પાછળ પણ એક કહાની છે. ૧૯૫૯માં જ એક યુરોપિયન કંપનીએ closed circuit television equipment નું ભારતમાં પ્રદર્શન કર્યું હતું. એ પ્રદર્શન થયા પછી તેણે ભારતના લોકોને આ સાધન ભેટમાં આપવાનું નક્કી કર્યું અને સરકારે તેને શૈક્ષણિક ઉપયોગ માટે વાપરવાનું નક્કી કર્યું અને ત્યાંથી શરૂ થઈ ભારતમાં ટેલિવિઝનની ભવ્ય યાત્રા.

આ ટેલિવિઝનના શરૂઆતના ચાર-પાંચ દાયકા એટલે ‘દૂરદર્શન’. ૮૦ના દાયકા પછી ભારતમાં ધીરે ધીરે પ્રાઇવેટ ન્યૂઝ ચેનલો આવવા લાગી ત્યાં સુધી તો આ સરકારી ચેનલ દૂરદર્શને જ લોકોના દિલોદિમાગ પર રાજ કર્યું હતું. એ પછી વિવિધ કાર્યક્રમો હોય કે પછી ન્યૂઝ બુલેટિન, સળંગ ચાર દાયકા સુધી ભારતના લોકોએ એ અવિરતપણે જોયું છે. દૂરદર્શનની સ્થાપના થઈ હતી ૧૫ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૫૯ના રોજ જ્યારે તેનું નામ ટેલિવિઝન ઇન્ડિયા રાખવામાં આવ્યું હતું. યુનેસ્કોએ ભારતને ટેલિવિઝન ક્રાંતિ શરૂ કરવા ૨૦ હજાર ડૉલર અને ૧૮૦ ફિલિપ્સના ટીવી સેટ્સ આપ્યા હતા, એ વાત પણ આપણે આ તબક્કે ભૂલવી ન જોઈએ.૧૯૬૫થી દૂરદર્શને રોજિંદા પ્રસારણની સેવાઓ શરૂ કરી હતી. જેમાં સવારે અને સાંજે વિવિધ કાર્યક્રમો તો આવતા જ સાથેસાથે ૫ મિનિટનું ન્યૂઝ બુલેટિન પણ આવતું. શરૂઆતમાં દિલ્હી, કલકત્તા અને હૈદરાબાદ એમ ત્રણ સેટેલાઈટ સ્ટેશનો હતાં. આજે દૂરદર્શન ૧૪ હજારથી વધુ ટ્રાન્સમીટર અને ૪૬ સ્ટુડિયો સાથે દેશનું સૌથી મોટું પ્રસારણકર્તા છે. આજે દૂરદર્શન તમામ અત્યાધુનિક કેમેરા, નવાં ઉપકરણો અને સ્ટુડિયોની સુવિધા ધરાવે છે. આજે દૂરદર્શનની ૧ આંતરરાષ્ટ્રીય ચેનલ, ૮ રાષ્ટ્રીય ચેનલ, ૨૮ રાજ્યોની પ્રાદેશિક ચેનલ અને ૭ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની અલગથી ચેનલ છે. જેમાં જે-તે રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની આગવી સંસ્કૃતિની ઝલક જોવા મળે છે.