હાસ્યકાર જ્યોતીન્દ્ર દવે કેમ હજુ ભૂલાયા નથી?
ABHIYAAN|October 22, 2022
ગુજરાતી સાહિત્યના પંડિતયુગ કહો કે ગાંધીયુગ મહદ અંશે ગંભીર હતા, એવા યુગ વચ્ચે જ્યોતીન્દ્ર દવેએ હાસ્યલેખનને સાહિત્યમાં સ્થાપિત કર્યું. તેમના થકી હાસ્યલેખકોની એક સશક્ત પરંપરા શરૂ થઈ. તેમના જન્મદિન નિમિત્તે તેમના વિશે થોડીક સરપ્રદ વાતો અહીં પ્રસ્તુત છે.
ઉર્વીશ કોઠારી
હાસ્યકાર જ્યોતીન્દ્ર દવે કેમ હજુ ભૂલાયા નથી?

આશરે સવા સો વર્ષના ગુજરાતી હાસ્યલેખનના ઇતિહાસમાં, નિર્વિવાદપણે કોઈ એક નામ ટોચે ઊભરીને આવતું હોય તો તે જ્યોતીન્દ્ર દવેનું છે. ઑક્ટોબર ૨૧, ૧૯૦૧ના રોજ સુરતમાં જન્મેલા જ્યોતીન્દ્ર હરિહરશંકર દવે ૧૯૮૦માં તેમનું અવસાન થયા પછી પણ હજુ સુધી ભૂલાયા નથી. અનેક મહાન સર્જકોને ભૂલી જવાનું જ્યાં સામાન્ય છે, એવા ગુજરાતમાં તે અસાધારણ વાત કહેવાય. તેનું કારણ શું હશે?

પહેલો, દેખીતો-અને ખોટો-જવાબઃ તે બહુ ઉત્તમ લેખક હતા.

આ જવાબમાં, જ્યોતીન્દ્ર ઉત્તમ લેખક હતા તે તો સાચું અને નિર્વિવાદ છે, પણ એટલા કારણથી તે ભૂલાય નહીં, તેમ માની લેવું ખોટું છે. કેમ કે, બીજા અનેક મહાન સર્જકો લોકસ્મૃતિમાંથી લગભગ ભૂલાઈ-ભૂંસાઈ ગયા છે.

ગુજરાતી હાસ્ય સાહિત્યમાં જ્યોતીન્દ્ર દવેનું સ્થાન પર્વતોમાં હિમાલય જેવું છે. તેમણે પાડેલી અને મજબૂત બનાવેલી હાસ્યનિબંધની પરંપરા એક ‘સ્કૂલ’ બની ગઈ. બકુલ ત્રિપાઠી અને રતિલાલ બોરીસાગર જેવા સમર્થ હાસ્યકા૨ોએ તેને આગળ ધપાવી, પણ જ્યોતીન્દ્રની છાયામાંથી નીકળવું તેમના માટે ખાસ્સું કઠણ નીવડ્યું. હાસ્યનિબંધ ઉપરાંત હાસ્યલેખ માટે પણ, જ્યોતીન્દ્ર દવેનાં લખાણ માપદંડ ગણાયાં. સરસ ગુજરાતી ફિલ્મનાં વખાણ કરતી વખતે જેમ કેટલાક લોકો, અલબત્ત ભોળા ભાવે, તેને ‘હિન્દી જેવી જ છે' –એવી અંજલિ આપે છે, એવું હાસ્યનિબંધોના મામલે પણ બન્યું. બકુલ ત્રિપાઠી અને રતિલાલ બોરીસાગર એ બંનેને તેમના હાસ્યનિબંધ ‘જ્યોતીન્દ્ર જેવા જ છે’-એવું સાંભળવાનું ઘણી વાર આવ્યું હશે. સ્વતંત્ર મુદ્રા ઊભી થયા પછી એવાં વખાણ ઝાઝો આનંદ ન આપે, પરંતુ ‘સરસ એટલે જ્યોતીન્દ્રના લેખ જેવું' એ ધોરણ એટલું ચલણી અને સહેલું છે કે તેની બહાર જવાનું લોકોને ઝટ સૂઝતું નથી.

Esta historia es de la edición October 22, 2022 de ABHIYAAN.

Comience su prueba gratuita de Magzter GOLD de 7 días para acceder a miles de historias premium seleccionadas y a más de 9,000 revistas y periódicos.

Esta historia es de la edición October 22, 2022 de ABHIYAAN.

Comience su prueba gratuita de Magzter GOLD de 7 días para acceder a miles de historias premium seleccionadas y a más de 9,000 revistas y periódicos.

MÁS HISTORIAS DE ABHIYAANVer todo
પારંપરિક લગ્નગીતોનો એક મધુર સ્વર - વૈશાલી ગોહિલ
ABHIYAAN

પારંપરિક લગ્નગીતોનો એક મધુર સ્વર - વૈશાલી ગોહિલ

કોઈ પ્રસંગમાં પરિવારની સ્ત્રીઓ પાસેથી નવા લગ્નગીત સાંભળવા મળે તો તુરંત નોંધી લે. આ રીતે અઢળક ગીતોને સાંભળ્યા બાદ વૈશાલીબહેને ૪૦૦-૫૦૦ ગીતોનું કલેક્શન તૈયાર કર્યું છે

time-read
5 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ
ABHIYAAN

એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ

વર-કન્યાને પીઠી ચોળવા સિવાયના કેટલાક પ્રી-વેડિંગકેમિકલવિકલ્પો

time-read
3 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ
ABHIYAAN

એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ

સ્વને અનુરૂપ સમાજને મદદરૂપઃ ઇકોફ્રેન્ડલી મેરેજ

time-read
2 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ
ABHIYAAN

એનઆરઆઈ વેડિંગ સ્પેશિયલ

લગ્નપ્રસંગને પુષ્પોથી સજાવવા આંતરરાષ્ટ્રીય માળીઓ ઉપલબ્ધ છે

time-read
4 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
એક દેશ એક ચૂંટણીના અમલનો માર્ગ મુશ્કેલ છે
ABHIYAAN

એક દેશ એક ચૂંટણીના અમલનો માર્ગ મુશ્કેલ છે

સરકારે લોકસભામાં બિલ રજૂ કરી દીધું છે, પરંતુ તેને સંસદનાં બંને ગૃહોમાં પસાર કરાવવાનું મુશ્કેલ બનવાનું છે

time-read
2 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
જીવનનાં લલિત અને રુદ્ર - બંને રૂપ સ્વીકારો
ABHIYAAN

જીવનનાં લલિત અને રુદ્ર - બંને રૂપ સ્વીકારો

માણસને બદલે હું ઝાડવું હોત, કૈક માળા બંધાત મારી ડાળીએ! રોજે રોજ કરતો હું હોત એની સાથ એને હોય કોઈ મનગમતી વાત યોગેશ પંડ્યા

time-read
3 minutos  |
Abhiyaan Magazine 28/12/2024
પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે
ABHIYAAN

પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે

પુષ્પા ટુ' એટલે કે ‘પુષ્પા : રૂલ'ના પોસ્ટ ક્રેડિટ સીન સાથે વિતાએ પુષ્પાના ત્રીજા ભાગની સત્તાવાર જાહેરાત કરી દીધી છે. ‘પુષ્પા : ધ રૂલ’ના અંતમાં ‘પુષ્પા-૩ : ધ રેમ્પેજ' લખેલું આવે છે. જેમ પુષ્પાના બીજા ભાગ માટે પ્રેક્ષકોએ લાંબા સમય સુધી રાહ જોવી પડી હતી, તે જ રીતે ‘પુષ્પા-૩' માટે પણ તેમને લાંબા સમયની પ્રતીક્ષા કરવી પડશે, કારણ કે અલ્લુ અર્જુન હવે પોતાની અન્ય ફિલ્મોને સમય આપવા માગે છે અને પુષ્પારાજના પાત્રમાંથી થોડો સમય બ્રેક લેવા માગે છે.

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે
ABHIYAAN

પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે

'પુષ્પા ટુ' એટલે કે ‘પુષ્પા : રૂલ'ના પોસ્ટ ક્રેડિટ સીન સાથે ચિંતાઓ પુષ્પાના ત્રીજા ભાગની સત્તાવાર જાહેરાત કરી દીધી છે. ‘પુષ્પા : ધ રૂલ’ના અંતમાં ‘પુષ્પા-૩ : ધ રેમ્પેજ' લખેલું આવે છે. જેમ પુષ્પાના બીજા ભાગ માટે પ્રેક્ષકોએ લાંબા સમય સુધી રાહ જોવી પડી હતી, તે જ રીતે ‘પુષ્પા-૩' માટે પણ તેમને લાંબા સમયની પ્રતીક્ષા કરવી પડશે, કારણ કે અલ્લુ અર્જુન હવે પોતાની અન્ય ફિલ્મોને સમય આપવા માગે છે અને પુષ્પારાજના પાત્રમાંથી થોડો સમય બ્રેક લેવા માગે છે.

time-read
4 minutos  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
વામા-વિશ્વ આરોગ્ય
ABHIYAAN

વામા-વિશ્વ આરોગ્ય

આદુમાંથી મસાલો અને મુખવાસ, સ્વાસ્થ્યની સાથે સ્વાદને બતાવે ખાસ

time-read
4 minutos  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
વામા-વિશ્વ આરોગ્ય
ABHIYAAN

વામા-વિશ્વ આરોગ્ય

આદુમાંથી મસાલો અને મુખવાસ, સ્વાસ્થ્યની સાથે સ્વાદતે બતાવે ખાસ

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024