નો મોર બી ફોર બકવાસ બ્રિજ

મૂળે સ્ટેમ્પીડ શબ્દ, ભડકવાથી જનાવરોનાં ટોળાં જે એકદમ નાસભાગ મચાવે છે તેના પરથી આવેલો છે. સ્ટેમ્પીડનો કન્સેપ્ટ મોટા પ્રાણીઓના સંદર્ભમાં વપરાય છે, પણ માનવીઓ હંમેશાં પોતાને કેન્દ્રમાં રાખીને જ જગત જુએ છે એટલે હજારો છે કીડી, મકોડા કે ઊધઈ એકબીજા પર ધમાધમ અથડાતાં ભાગમભાગ કરે તો એનો સામાજિક માનવીઓને ખાસ વાંધો નથી હોતો

- ગૌરાંગ અમીન

હોનારત થાય એ અલગ આપણે થવા દઈએ એ અલગ

દેશ બની જાય એ અલગ આપણે બનાવીએ એ અલગ

માણસોનો એકદમ ધસારો કે નાસભાગ થવાની ઘટના એટલે અંગ્રેજીમાં સ્ટેમ્પીડ. એક કાળે એક જ સ્થળની ક્ષમતા હોય તેના કરતાં વધુ સંખ્યામાં લોકોનું હોવું વત્તા બેશિસ્ત વર્તન કરવું. એક ખુરશી હોય ’ને બે કરતાં વધુ વ્યક્તિ તેના પર બેસવા જાય તો શું થાય એ આપણને અનુભવ છે. સંગીત-ખુરશી ના રમ્યા હોય કે અનરિઝર્લ્ડ કોચમાં મુસાફરી ના કરી હોય એવા ભારતમાં રહેતાં માણસને એટલી સમજ છે કે ભારતની વસ્તી વધારે છે. એમાં કમઅક્કલ કે અવિચારી વર્તન કરવાનો આવેગ ધરાવનાર જીવતા માણસ હોય છે એ હકીકત છે. ખીસાકાતરુને ભીડભાડ પ્રત્યે આકર્ષણ હોય. અલબત્ત, મુંબઈની ટ્રેન હોય કે માઉન્ટ એવરેસ્ટનું આરોહણ, જરૂરિયાત હોય તો ગિરદી પ્રત્યે સૂગ ના રાખી શકાય. નેતાની સભા હોય કે ઉત્સવની ઉજવણી, ટોળાં ઊભરાવા એ સહજ ક્રમ છે. ક્રાઉડ ’ને ટ્રાફિક, ભૂત ’ને ભવિષ્ય બંનેની વાસ્તવિકતા છે. મુદ્દો કડવો 'ને અસ્વસ્થતા આપનારો છે. મોરબીની દુર્ઘટનાના સંદર્ભમાં મુદ્દો કરપીણ છે. ખોટું થયું. ખરાબ થયું. ના જ ચલાવી લેવાય.

જેનું હૃદય કાર્યરત છે એવા સાધારણ માણસોની બુદ્ધિ બહેર મારી જાય છે ’ને તેમની સંવેદના બસ વહે જાય છે. જેનું મન કાર્યરત છે એવા બુદ્ધિશાળીઓ વિચારની કુમક પ૨ કુમક ધકેલે જાય છે. સંવેદના ’ને વિચારનું અવનવું સ્ટેમ્પીડ રચાય છે. શબ્દોની ધક્કામુક્કીનો અંતરાલ આગવી અંધાધૂંધી મચાવે છે. ઓછી ભૂગોળમાં વધુ જીવ હોય ત્યારે એકબીજાની અડોઅડ રહી શકતાં ઘેટાં ’ને બકરાં લોકોને યાદ આવે છે. મોટા દાંત, નહોર ’ને શિંગડા હોય એવાં પશુ દશ્યમાં ભરચક દેખાય તો પણ તેમની વચ્ચે ખાલી જગ્યા જોઈ શકાય. પંખી કે તીડનું ઝુંડ આકાશ ભરી દે છતાં એકબીજાને અથડાય છે એવું આપણને નથી લાગતું. ઠસોઠસ, ચસોચસ, કસોકસ વગેરે કાફિયા સભર લાગણીશીલ ગઝલ મોબ ચીરીને ખુલ્લા આકાશમાં ભર દોરી સાથે કપાયેલા પતંગની જેમ ઊંચે જતી રહે છે ’ને બહુમત મનુષ્ય ગમે તેટલો સારો હોય કે સાચો હોય તાળીઓ પાડતો નીચે રહી જાય છે, કે પછી જેમ પતંગો દીપકમાં અસ્ત પામી જાય તેમ શબ્દોના અજવાસમાં ખેંચાઈને અંધારું પામી જાય છે. વારુ, ભાદરવા તરીકે ઓળખાતાં જમીનમાંથી નીકળતાં ચીકણા કીડાની ગતિ ઉટપટાંગ જ રહે જેના પર ધ્યાન ધરવામાં માલ ઉર્ફે સાર નથી.