-અને ગ્રેગોરિયન કેલેન્ડરમાંથી ૧૦ દિવસો ભૂંસાઈ ગયા!

પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરવામાં ૩૬૫ દિવસ ઉપર વધારાની ૩૬૯ મિનિટ લે છે. આ અતિરિક્ત મિનિટો ચાર વર્ષે એકઠી થઈને કુલ ૧,૪૭૬ મિનિટ બને, પણ એક દિવસમાં હોય ૧,૪૪૦ મિનિટ. લિપ-યરની પદ્ધતિ પ્રમાણે ચાર વર્ષે એક વધારાનો દિવસ જોડીને તિથિપત્રને સંતુલિત કરીએ તો પણ ૩૬ મિનિટનો હિસાબ બાકી રહ્યો. એના ઉપાય તરીકે દર ૧૬૦ વર્ષે હજુ એક વધારાનો દિવસ ઉમેરવો પડે!

- સ્પર્શે હાર્દિક

વિક્રમ સંવત પ્રમાણેનું નવું વર્ષ ક્યારનુંયે બેસી ગયું. અમુક અપવાદ સિવાય લગભગ સમગ્ર વિશ્વ જે અંગ્રેજી અર્થાત્ ગ્રેગૉરિયન કૅલેન્ડરને અનુસરે છે, એનું નવું વર્ષ પધારવાની તૈયારીમાં છે. જગતભરના મહત્તમ લોકો, રાષ્ટ્રો અને સંસ્થાઓએ પોતપોતાનાસમયે, એકપછીએક ગ્રેગૉરિયન કૅલેન્ડરને ભિન્ન-ભિન્ન અપનાવ્યું. સંસ્કૃતિઓ અને પરંપરાઓ માં તારીખની ગણતરી માટે સૌની અલગ-અલગ પદ્ધતિઓ છે, પણ કોઈ એક સાર્વત્રિક પદ્ધતિ સ્વીકારીએ તો સૌને એકબીજા સાથે વ્યવહાર કરવામાં આસાની રહે. મૉડર્ન વિશ્વની જરૂરિયાત પ્રમાણેનું સચોટ અને શ્રેષ્ઠ તિથિપત્ર ગ્રેગૉરિયનને માનવામાં આવે છે, તેમ છતાં એની તારીખ ગણવાની પદ્ધતિમાં ત્રુટી રહી જાય છે.

પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરવામાં ૩૬૫ દિવસ ઉપર વધારાની ૩૬૯ મિનિટ લે છે. આ અતિરિક્ત મિનિટો ચાર વર્ષે એકઠી થઈને કુલ ૧,૪૭૬ મિનિટ બને, પણ એક દિવસમાં હોય ૧,૪૪૦ મિનિટ. લિપ-યરની પદ્ધતિ પ્રમાણે ચાર વર્ષે એક વધારાનો દિવસ જોડીને તિથિપત્રને સંતુલિત કરીએ તો પણ ૩૬ મિનિટનો હિસાબ બાકી રહ્યો. એના ઉપાય તરીકે દર ૧૬૦ વર્ષે હજુ એક વધારાનો દિવસ ઉમે૨વો પડે! આથી, કેવી રીતે પલટાતી ઋતુઓ અને મહત્ત્વની ખગોળીય ઘટનાઓ સાથે તાલમેલ સાધીને તારીખોની ગણતરીનો મેળ પાડવો એની મથામણ સદીઓથી ચાલતી હતી. ૧૯૨૧માં કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ દ્વારા પ્રકાશિત, એલેક્ઝાન્ડર ફિલિપના પુસ્તક ‘ધી કૅલેન્ડરઃ ઇટ્સ હિસ્ટ્રી, સ્ટ્રક્ચર્સ ઍન્ડ ઇમ્પ્રુવમૅન્ટ’માંથી આ વિશેની રોચક જાણકારી મળે છે.